Wchodzącym na Cmentarz Centralny w Szczecinie drugą bramą jawi się widok wysokiego żelaznego krzyża stojącego pośrodku alei Kasztanowej. Zawsze leżą pod nim kwiaty i palą się znicze.

Ten krzyż stał się w Szczecinie zastępczym miejscem pamięci o ofiarach Grudnia 1970 r. Przez dekadę to robotnicze wystąpienie ukrywane było w świadomości społeczeństwa. Paradoks historii sprawił, że ludzie pozbawieni takiego miejsca, w którym mogliby oddać honor ofiarom tej rewolty i przypominać o niej, wybrali cmentarny krzyż żelazny za miejsce pamięci. Zmieniła się jego interpretacja. Stał się pomnikiem Ofiar Grudnia 1970. Po raz pierwszy, 17 grudnia 1980 r., w 10. rocznicę wydarzeń, wielka manifestacja (pierwszej) Solidarności, której hasłem było ?Nasz rodowód Grudzień?, przywiodła ludzi pod krzyż. Opasały go flaga narodowa przepasana kirem i flaga Solidarności. Krzyż został poświęcony. To było wielkie wydarzenie jednoczące szczecinian. Grudzień 1970 wychodził z cienia. Krzyż stoi między kwaterami 9A-9J. To w nich znajdują się groby 11 osób, spośród 16, które zginęły w Szczecinie, większość 17 grudnia 1970 r. w dniu nazwanym ?czarnym czwartkiem?.

Stary cmentarz garnizonowy

Żeliwny krzyż z ramionami zakończonymi trójlistną koniczyną, poświęcony poległym w wojnie francusko-pruskiej 1870/1871, stanął pod koniec XIX w. na niemieckim cmentarzu wojskowym, wyposażonym przy wejściu bramnym w kaplicę i domek grabarza, istniejącymi do dzisiaj. Teren tego cmentarz pokrywał się nieomal z obecnymi kwaterami nr 9. Poległych w czasie II wojny światowej, w latach 1942-1945 pochowano w trzech kwaterach (łącznie 1600 mogił), obok tego cmentarza garnizonowego, na terenie należącym do poligonu. Ich szczątki przeniesione zostały na cmentarz w Glinnej w 2000 r. Niewiele zostało śladów po niemieckim cmentarzu wojskowym. Pozostał głaz poświęcony marynarzom z m/s Augsburg, którzy oddali swoje życie ?za cesarza i ojczyznę? 15 stycznia 1915 r. i kwatera jeńców, właśnie na terenie tego cmentarza wytyczona w międzywojniu. Spoczęło na niej 33 jeńców belgijskich i 6 polskich. Okoliczności i miejsca ich śmierci w latach 1940-1945 owiane są nadal tajemnicą.

Nocne pogrzeby

To miejsce po starym niemieckim cmentarzu garnizonowym wybrane zostało na pochówki ofiar Grudnia. Organizowane przez funkcjonariuszy SB i MO tajne pogrzeby odbywały się w godzinach między 22 a 4 rano, z wtorku na środę, 22/23 grudnia; w świetle latarek i samochodowych reflektorów, nie w każdym przypadku z udziałem rodzin, z księdzem wyznaczonym przez Wydział ds. Wyznań PWRN, w milczeniu, nie zezwolono bowiem na żadne mowy pogrzebowe. Na żądanie rodzin otwierano wieko trumny, okazywało się że zabitych składano do trumny nago, owiniętych w prześcieradło. Zezwolono rodzinom na umieszczenie na nagrobkach oględnych napisów z formułą: zgi. śm. trag. 17.XII.1970.

Przeczytaj także...

Dwernik Kamień. Dydaktyczną ścieżką na sam szczyt

Autor: Andrzej Węgrowicz

Pod szczytem dochodzimy do grzebienia wychodni skalnych, już nieco obsiedzianych przez pierwszych wiosennych turystów. Nie ma tu lasu, jedynie mocno powykręcana przez wiatr buczyna karłowata.

Czerwińsk nad Wisłą. Smętne echa minionej sławy

Autor: Cezary Rudziński

Trudno uwierzyć, że niegdyś było to miasto ważne w naszej historii, do którego zjeżdżali królowie, książęta i papiescy legaci. A tutejsze opactwo należało do najbogatszych instytucji kościelnych na Mazowszu.

Bad Ischl. W cesarskim uzdrowisku

Autorka: Anna Ochremiak

Po tym jak arcyksiężna Zofia z Wittelsbachów, żona Franciszka Karola, wyleczyła się z niepłodności i miała 6 dzieci, kurort stał się jednym z najchętniej odwiedzanych w monarchii Habsburgów.

Poczytaj więcej o okolicy:

Szczecin. Macewy na Cmentarzu Centralnym

Szczecin. Matka Ziemia powróciła po latach

Szczecin. Lapidarium na starym cmentarzu

Szczecin. Kwatera Szczecińskich Pionierów