Pierwsze wzmianki o Czarnolesie pojawiły się w latach sześćdziesiątych XV wieku. Była to wtedy własność rodziny Ślizów, zamożnego rodu w powiecie radomskim. Barbara ze Ślizów wniosła Czarnolas jako majątek posagowy Janowi Kochanowskiemu, dziadkowi poety.

Majątek przechodził z rak do rąk, a w 1559 roku czarnoleska część przeszła w ręce poety Jana Kochanowskiego. Tu poeta przeżył kilkanaście lat, jeszcze przed założeniem rodziny. Dobrze zarządzał tymi dobrami. W jego posiadaniu było kilka wsi i dwa folwarki. Poeta zadbał o nowy dom dla swojej rodziny. Około 1575 roku zamieszkał z żoną Dorotą Podlodowską, stolnikówną sandomierską. Tu wychowali sześć córek. Urszula i Hanna zmarły w dzieciństwie. Była jeszcze Ewa, Poliksena, Elżbieta i Krystyna. Tu urodził się też syn Jan zwany pogrobowcem, bo urodził się już po śmierci ojca.
W Czarnolesie bywało zawsze wielu gości: przyjaciele, wojewodowie, dostojnicy państwowi. To tu powstała koronna część dorobku poety: przekład Psałterza Dawidów, Treny, Pieśń świętojańska o Sobótce. Napisał też wiele utworów okolicznościowych dedykowanych Janowi Zamoyskiemu i Stefanowi Batoremu. Po śmierci poety w 1584 roku majątkiem zarządzała żona Dorota, a po jej śmierci córki.

Działania kolejnych właścicieli

W 1761 roku majątek wykupił wojewoda nowogrodzki Józef Aleksander Jabłonowski. To człowiek ceniący naukę i wiedzę. Pisał i publikował rozprawy naukowe z zakresu historii. Z powodu licznych zajęć opiekę nad Czarnolasem powierzył dwóm kolejnym żonom. Zależało mu na podtrzymywaniu tu imienia czarnoleskiego poety. Odremontował stary drewniany pałac, ale nowi właściciele rozpoczęli budowę nowego. Bardzo często zmieniali się właściciele a pamiątki po poecie zaczęły znikać. W 1818 roku właścicielką została Teresa z Moszczeńskich Raczyńska. Uchodziła za literatkę i sawantkę. Z niezwykłą starannością podjęła prace zmierzające do uporządkowania i upamiętniania materialnych śladów przywołujących pamięć poety. Na samym początku XIX wieku Raczyńscy wybudowali nowy dwór, zachowując ruiny murowanego alkierza. Zachowali w ten sposób legendę o tym, że są to fragmenty domu Jana Kochanowskiego. Dzieło utrzymania kultu tego miejsca kontynuowała córka Teresy, Magdalena Lubomirska, kolejna właścicielka Czarnolasu.

Kaplica – mauzoleum, kamień w miejscu lipy

Z legendarnych szczątków domu poety, zbudowała kaplicę w stylu neogotyckim. W ten sposób chciała uczcić pamięć pierwszego poety polskiego. Z czasem kaplica stała się rodzinnym mauzoleum. Lubomirska upamiętniła słynną czarnoleską lipę, kładąc w miejscu gdzie rosła, kamienną płytę. Magdalena prowadziła działalność oświatową i utworzyła w majątku szkółkę dla dzieci czarnoleskich włościan. Dbała o warunki życia ludzi, remontowała stare i budowała nowe domy dla poddanych.

Przeczytaj także...

Czarnolas. Muzeum Jana Kochanowskiego

Autorka: Barbara Górecka

W reprezentacyjnej, parterowej części dworku znajduje się wystawa główna nosząca nazwę „Jan Kochanowski – duch miejsca i klimat epoki”. Na holu, z gobelinu Krystyny Czarnockiej, symbolicznie wita przybywających poeta wraz z stojącą u jego boku córką Urszulką...

Laskowa. W małym białym dworku

Autor: Cezary Rudziński

Zdaniem specjalistów biorących pod uwagę konstrukcję budynku, a także przeprowadzoną inwentaryzację, wzniesiono go, między połowami XVI i XVIII w. A Piotr Michałowski nie wyklucza, że jeszcze wcześniej.

Nowogródek. Rodzinny dom Adama Mickiewicza

Autor: Cezary Rudziński

Pierwszą próbę zorganizowania w tym zabytkowym, chociaż już dwukrotnie odbudowywanym domu muzeum Mickiewicza, lub chociażby biblioteki jego imienia, podjęli we wrześniu 1920 roku… bolszewicy.

Poczytaj więcej o okolicy:

Trojanów. Od Powały z Taczewa do hotelu i SPA

Wodynie. Drewniany kościółek w mazowieckiej wsi

Czersk. Gród zielonego smoka Wywerny

Góra Kalwaria. Chrystus wjechał do Jerozolimy