Ponad Passo Falzarego wznosi się szczyt Lagazuoi Piccolo ? 2778 m.n.p.m. Znajduje się w grupie Fanis. Można tu dostać się szlakami turystycznymi, Galerią Lagazuoi lub wjechać kolejką. Pod koniec czerwca wejście piesze było niemożliwe ze względu na zalegający śnieg.

Kilkanaście metrów powyżej górnej stacji kolejki stoi Rifugio Lagazuoi (2752 m n.p.m.). Jest to przede wszystkim duży punkt gastronomiczny. Przed schroniskiem jest spory taras widokowy. Rozciąga się z niego niezapomniana dookolna panorama na wiele grup Dolomitów, między innymi Tofany, zawsze pokrytą lodowcem Marmoladę i wiele innych. Szczyt należy do Grupy Fanis. To długa grań ciągnąca się wzdłuż Val Travenanzes, nad którą z drugiej strony wznoszą się potężne Tofany. Od zachodu grupa Fanis sąsiaduje z grupą Fanes, w której jest Via Ferrata Barbara i piękne wodospady. W tej grupie także miłośnicy ferrat znajdą coś dla siebie.

Tajemnicza skrzyneczka

Ponad schroniskiem prowadzi łatwa ścieżka do ciekawego punktu widokowego na szczycie. Zaraz za tarasem jest kilka schodków wyprowadzających na jeden z punktów widokowych. Dalej droga wije się po dość płaskim terenie. Oznaczona jest kamiennymi kopczykami. Na końcu tej trasy zobaczymy krzyż upamiętniający walki z okresu I wojny światowej. Obok niego stoi nietypowy pomnik wykonany z żelaznych prętów znalezionych na terenie walk. To szczyt Lagazuoi Piccolo. Jest ławeczka dla zmęczonych i czerwona skrzyneczka dla ciekawskich. Na ogół w takich szczytowych skrzyneczkach jest księga i długopis? w tej znajdziemy wszystko.

Wojenne dzieje

Teren Lagazuoi Piccolo znany jest z dramatycznych walk, które toczyły doborowe jednostki włoskich Alpini i austriackich Kaiserjäger. Byli to na ogół miejscowi górale prowadzeni przez doskonałych przewodników górskich. Jak wówczas funkcjonowali żołnierze, można zobaczyć w Gallerii Lagazuoi. To wydrążony tunel w pionowej skale. Wchodzić tam należy z latarką i w kasku. Galeria jest poniżej górnej stacji kolejki. Ciężka walka stoczyła się 20 października 1915 roku. Jeden z plutonów włoskich strzelców alpejskich dotarł na półkę skalną, przecinającą ścianę góry w połowie jej wysokości. Została nazwana Półką Skalną Martini od imienia dowódcy batalionu. Stąd wojsko włoskie mogło swobodnie ostrzeliwać z góry okopy austriackie na przełęczy Varparola. Walka okazywała się jednak bezskuteczna. Obie strony rozpoczęły drążenie góry, by wykorzystać jej wnętrze na schronienie dla ludzi. Tym sposobem Lagazuoi zamieniła się w zamek obronny dwudziestego wieku. Jedynym sposobem pokonania przeciwnika było wykucie tunelu, który byłby na tyle blisko nieprzyjaciela, by po włożeniu materiału wybuchowego móc pokonać wroga. Wywiązała się podziemna walka minowa. Była jednak mało skuteczna. Pozostałością po wybuchach są wyłomy skalne. W październiku 1917 roku armia włoska została zmuszona do odwrotu. Front został przesunięty z Dolomitów na linię rzeki Piawy i masywu górskiego Grappa.

Pozostała Via Ferrata

Jaskinie i tunele zostały opuszczone. Dziś służą turystom jako ?żelazne drogi? czyli Via Ferrata. Jest ich tu sporo. Wiele szlaków turystycznych prowadzi wzdłuż tras panoramicznych. Można zwiedzać wojenne posterunki w galeriach podziemnych. Wyznaczona jest specjalna trasa historyczna. To szlak Strzelców Alpejskich i Szlak Kaiserjaeger. Z otworów strzelniczych rozlegają się niesamowicie piękne dolomickie obrazy. W kilku wykutych pieczarach zrekonstruowano kwatery wojskowe. Miejsca te udźwiękowiono, ukazując sceny z życia żołnierzy. Podobne trasy są w Grupie Averau-Nuvolau, wokół skał Cinque Torri, w Grupie Marmolady, na przełęczy Varparola i innych miejscach, gdzie jeszcze nie byłam.

Przeczytaj także...

Val Travenanzes. Tu strach zajrzał mi w oczy?

Autorka: Barbara Górecka

Z góry widać dolinę. Na pewno długa... zamknięta ścianą jakiegoś masywu – jeszcze nie wiem, jakiego. Po prawej towarzyszą mi coraz większe Tofany – one „rosną” a ja „maleję” coraz bardziej. W przewodniku napisano, że dolina uczęszczana... Ale nie dziś.

Tofany. Pod ścianę, do Rifugio Dibona

Autorka: Barbara Górecka

Tofany to trzy potężne trzytysięczniki: Tofana di Mezzo, Tofana di Rozes i Tofana di Dentro. Tworzą gniazdo górskie i drugiego takiego w Dolomitach nie ma.

Dolomity. Historię znajdziesz na szlaku

Autorka: Barbara Górecka

Zajmując się wędrowaniem po górach, często nie przywiązujemy większej wagi do histori. Inaczej jest w przypadku Dolomitów. Burzliwy bieg dziejów, szczególnie wydarzenia w czasie I wojny światowej pozostawiły ślady nie tylko w dolinach, ale i w górach, na wysokich graniach i szczytach.

Poczytaj więcej o okolicy:

Civetta. Trzy kolejki na Forcella Alleghe

Dolomity. Historię znajdziesz na szlaku

Passo Varparola. Fort Tre Sassi - pamiątka Wielkiej Wojny

Sasso della Croce. Od sanktuarium do Lago da Le