Szczawnik
Letniskowa wieś szczawami słynąca
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Szczawnik to wieś położona w Beskidzie Sądeckim, u stóp Pustej Wielkiej (1061 m) i Kotylniczego Wierchu (1033 m) w paśmie Jaworzyny Krynickiej. Wieś rozciągnięta jest wzdłuż potoku o tej samej nazwie.
Jej nazwa wywodzi się od kwaśnych wód mineralnych zwanych szczawami, w które Szczawnik jest zasobny. Ich skład chemiczny przypomina krynickie zubery. Jedno ze źródeł znajduje się tuż za cerkwią. Cieszy się ono sporą popularnością.
W Państwie Muszyńskim
Wieś należy do najstarszych miejscowości na terenie Beskidu Sądeckiego. Powstała na obszarze dóbr muszyńskich należących od 1288 roku do biskupów krakowskich. Kiedy biskup Jan Muskata zaangażował się w bunt przeciw królowi Władysławowi Łokietkowi, majątek ten stał się królewszczyzną. Pierwszej lokacji Szczawnika dokonano w 1352 roku. Była to wioska na prawie niemieckim, zamieszkana przez Polaków. W 1391 roku król Władysław Jagiełło zwrócił dobra muszyńskie biskupom krakowskim. Do 1781 roku, wieś należała do wielkiego klucza muszyńskiego.
Wołosi, późniejsi Łemkowie
W 1516 roku z polecenia biskupa krakowskiego Jana Konarskiego, wieś została ponownie lokowana ale na prawie wołoskim. Zamieszkali tu pasterze wołoscy pochodzący z terenów dzisiejszej Rumunii. Ich pomieszanie ze słowiańską ludnością ruską dało początek grupie etnicznej górali karpackich tzw. Rusinów zwanych później Łemkami od często używanego przez nich słowa „łem”. Łemkowie wyznawali prawosławie, jednak w wyniku Unii Brzeskiej, większość przyjęła wyznanie greckokatolickie. Przewaga liczebna Rusinów spowodowała, iż miejscowa ludność polska w południowej części doliny Popradu, uległa wpływom przybyszy przyjmując ich język, religię i kulturę.Ważną rolę we wsi sprawował sołtys. Pełnił funkcję porucznika piechoty w muszyńskich siłach zbrojnych. Jeden z nich, Eliasz Szczawnicki za zasługi wojenne został uszlachcony na wniosek biskupa Szyszkowskiego. Około 1624 roku powstała w Szczawiku cerkiew greckokatolicka uposażona przez biskupa krakowskiego Mikołaja Szyszkowskiego. W czasach władzy austriackiej, w 1841 roku wzniesiono nową cerkiew p.w. św. Demetriusza (Dymitra). Stoi ona do dziś i pełni funkcję kościoła katolickiego.
Trudne sprawy narodowościowe
W 1781 roku klucz muszyński odebrano biskupom krakowskim i przejęto na własność państwa habsburskiego. Ludność zajmowała się dalej rolnictwem i pasterstwem oraz kamieniarstwem. We wsi funkcjonował tartak, młyn i olejarnia. Żyło tu wtedy około stu dwudziestu rodzin łemkowskich, jedna cygańska (kowal), jedna żydowska (sklepikarz) i jedna polska (młynarz). W czasie II wojny światowej, w okolice Szczawnika docierały oddziały partyzanckie: AK Juliana Zubka „Tatara”, oraz złożony w części z Łemków komunistyczny oddział Porucidły. Aż do 1947 roku Szczawnik był wioską rusińską (łemkowską). Po wojnie część Łemków wysiedlono do ZSRR. W czasie akcji „Wisła” wysiedlono na ziemie zachodnie pozostałe rodziny rusińskie. Ich gospodarstwa zajęli Polacy z okolicznych miejscowości.
Szczawnik dziś
Obecnie wieś liczy blisko 850 mieszkańców. Dynamicznie rozwija się pod względem letniskowo-turystycznym. Działa w niej ośrodek wypoczynkowy, jest kilka pensjonatów i gospodarstw agroturystycznych, pole namiotowe, stacja narciarska. Piękno krajobrazów, wspaniałe lasy, czyste powietrze, specyficzny klimat, nieskażone środowisko, cisza i spokój sprzyjają wypoczynkowi o każdej porze roku. Przez wieś prowadzą szlaki turystyczne.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz