Lipnica Murowana
Małopolska wieś nad Uszwicą
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Trzy zabytkowe kościoły pełne cennych artefaktów, z których drewniana świątynia św. Leonarda znajduje się na liście dziedzictwa UNESCO.
Kościół św. Szymona stanowi sanktuarium tego świętego i cel pielgrzymek. Zaś najstarszy, św. Andrzeja Apostoła, ma metrykę gotycką i jedną z najstarszych „Pięknych Madonn”. Dwoje wywodzących się stąd świętych, oprócz Szymona także Urszula Ledóchowska i błogosławiona, jej starsza siostra, Maria Teresa Ledóchowska.
Zachował się układ architektoniczny średniowiecznego miasteczka, którym licząca obecnie niespełna 900 mieszkańców Lipnica Murowana była przez ponad 6 wieków, a ponownie wsią jest zaledwie 85 lat. I słynne, z ich rekordowymi wysokościami, konkursy palm wielkanocnych. Do tego malownicze okolice Pogórza Wiśnickiego oraz Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego, na terenie którego leży. To główne tutejsze atrakcje. Ile wsi w Polsce może poszczycić się takim bogactwem?
Niemal 700 lat
A dodać trzeba jeszcze przebogatą, chociaż przeważnie trudną historię, z niezliczonymi niszczącymi pożarami, epidemiami, skutkami wojen. Miasto Lipnica, wówczas jeszcze Lipnik, założona została 13 marca 1326 r. przez króla Władysława Łokietka aktem lokacyjnym na prawie średzkim. Powstała niemal pośrodku traktu handlowego z Krakowa do Sącza i dalej na Węgry na terenie dzisiejszych trzech Lipnic: Dolnej, Górnej i Murowanej. To ta ostatnia, leżąca na wzniesieniu nad górnym biegiem rzeki Uszwicy, prawego dopływu Wisły, przekształcona została w miasteczko.
Takie były początki
Ówczesny sołtys Konrad, a istnienie tej funkcji świadczy – co dodatkowo potwierdzają dokumenty kościelne o istnieniu parafii – że była to wieś dosyć ludna i zamożna, istniejąca już w XIII wieku, otrzymał przywilej wójtostwa. Nowe miasto włączone zostało do dóbr królewskich. A jego mieszkańcy otrzymali tzw. wolniznę, tj. zwolnienie na kilkanaście lat z podatków i innych powinności, a także od ceł na terenie całego Królestwa Polskiego od sprzedawanych na jego obszarze plonów i towarów. Miastu pozwolono posiadać jatki mięsne i rybne, warsztaty szewskie, piekarskie, później także innych rzemiosł, łaźnię i młyn.
Murowana, chociaż drewniana
Nazwą Lipnica Murowana obdarzono miejscowość nie dlatego, że taką była w rzeczywistości, gdyż aż do końca XIX w. był w niej, poza kościołami, tylko jeden budynek murowany, reszta zaś drewniana. Podkreślano tylko w ten sposób, że jest ona otoczona murami. Nazwy łacińskie miasta brzmiały: Lypicz Munita – Lipnica Wzmacniana, lub Murata Lipnicza – Murowana Lipnica. Ufortyfikowano ją za czasów Kazimierza Wielkiego, który nadał jej kolejne przywileje.
Wcześniejszy ziemny system obronny zastąpiono solidnymi murami z dwiema bramami: Bocheńską i Sandecką, przez które wychodziły trakty do Bochni i Sącza. Zaś Lipnica znalazła się w systemie obronnym stołecznego Krakowa, żupy bocheńskiej oraz traktu węgierskiego. Miasto, chociaż królewskie, niemal od początku istnienia było zastawiane. I chyba nie powodziło mu się najlepiej, mimo przywilejów na targi i jarmarki oraz prawo składu, skoro królowa regentka Elżbieta Łokietkówna, matka króla Ludwika Węgierskiego, nadała mu, „widząc biedny stan miasta”, prawo magdeburskie.
Królewskie należności i przywileje mieszczan
W XV w. na środku rynku wzniesiono ratusz, w którym znajdował się również sąd. Obok postawiono do wymierzania kar pręgierz i dyby, a w ścianie ratusza kunę – żelazną obręcz zakładaną skazańcom na szyję. Miasto nie posiadało prawa miecza, czyli wykonywania wyroków śmierci, co załatwiano w Sączu lub Krakowie. Ale fakt, że jeszcze w XIX w. Duchową Górę nazywano „Szubienicą” świadczy, że chyba nie zawsze tego przestrzegano. Budowano też, lub odbudowywano kościoły. Jeden z nich, niewielki i nieistniejący już, stanął w połowie XV w. obok Szpitala Ubogich na Przedmieściu Górnym za bramą Bocheńską.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz