Winnica
Miasteczko na Dzikich Polach

Miasto ma kilkusetletnią burzliwą historię, wielokrotnie w wyniku najazdów tatarskich i buntów kozackich padało ofiarą zniszczeń. Przez 224 lata należało do Rzeczypospolitej Obojga Narodów. I odgrywało w niej znaczącą rolę.
fot: Cezary Rudziński
Winnica. Miasteczko na Dzikich Polach
Rozwój gospodarczy w II połowie XIX w. miasto zawdzięczało doprowadzeniu do niego na początku lat 70. linii kolejowych z połączeniami m.in. do Kijowa i Odessy.
To już 10 lat! Materiał został zamieszczony w naszym portalu ponad dekadę temu.
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!

Roku Pańskiego 1363?

Dzieje tego miasta są jednak starsze. Przed jego powstaniem były tu Dzikie Pola. W. ks. lit. Olgierd ? czytam we wspomnianym Słowniku ? po zawojowaniu ziem podolskich na Tatarach, oddał je w 1331 r. w zarząd synowcom swoim Koryatowiczom, którzy zbudowali tu zamek i mto (miasto) założyli. Późniejsze źródła polskie wiążą to dopiero ze zwycięstwem Olgierda (Algirdasa, syna Gedymina) nad Tatarami w bitwie pod Sinymi Wodami w 1362 r. Obie te daty są prawdopodobne, mimo iż Olgierd (1296-1377) Wielkim księciem litewskim został dopiero w 1345 roku. Wszystkie znane mi źródła zgodne są natomiast, że pierwsza wzmianka o istnieniu drewnianego zamku w Winnicy na Zamkowej Górze pochodzi z roku 1363. Zbudował go książę Fiodor (Teodor) Koriatowicz. W 32 lata później utracił on, w bliżej nieznanych okolicznościach, tutejsze posiadłości, a w. ks. lit. Witold (Vytautas Didžoji, 1352-1430, syn Kiejstuta) obsadził zamek, podobnie jak inne podolskie, swoimi załogami i włączył do posiadłości wielkoksiążęcych. Zamek był palony, niszczony, budowano nowe, gdyż do czasu włączenia Winnicy do Korony w 1569 roku, przeżyła ona ponad 30 najazdów tatarskich. A także (1541, 1560) zbuntowanych okolicznych chłopów i miejskiego pospólstwa.

W Rzeczpospolitej Obojga Narodów

Prawa miejskie (magdeburskie) nadał jej król (a zarazem w. ks. lit.) Aleksander Jagiellończyk (1461-1506). O tym, co to było za miasto, pojęcie daje nam sprawozdanie królewskiego rewidenta Lwa Tyszkiewicza z 1545 roku, w którym napisał on, że w Winnicy było wówczas: ?141 dym.(ów, czyli domów) mieszczan gospodarskich, 27 ich pasiek, 21 dm. bojarskich, ludzi zaś ich z ?popowskimi? 121 dm., t. j. wszystkich domów w mieście, oprócz domów bojarskich i ich ?podworników?, 253. Wiadomo też, że w 1558 roku na ostrowie Bohu zbudowano nowy zamek, również drewniany, spalony w 1580 r. przez Tatarów. Pod rządami polskimi, zwłaszcza starosty bracławskiego Walentego Aleksandra Kalinowskiego, który nie szczędził na to pieniędzy budując (około 1610 r.) m.in. kolejny zamek oraz kolegium jezuickie ?w kształcie warownej twierdzy?, miasto rozwijało się. Jezuici zbudowali w latach 1610-1617 kościół i konwikt umocnione murami. Z czasem wokół nich powstała dzielnica, nazywana także obecnie Murami. W pobliżu, w latach 1621-23, wzniesiono kościół i klasztor dominikanów dla zakonników przeniesionych ze spalonego przez Tatarów miasteczka Czerlenkowa. Zbudowano też dwa monastery prawosławne.

Tortury zniósł Władysław IV Waza

W 1616 r. męski Preobrażeński (Przemienienia Pańskiego) i w 1621 r. żeński Błagowieszczeński (Zwiastowania). W 1635 r. król ufundował ?klasztor dziewiczy? na temat którego niczego poza tą datą i określeniem nie udało mi się znaleźć. Winnica aż do wojen kozackich przeżywała okres szybkiego rozwoju i prosperity. Jej ówczesne dzieje, z najazdami, buntami, zaniedbaniami, łupieniem mieszczan i okolicznej szlachty przez wójtów, starostów i kler opisanymi w Słowniku, mogłyby stać się tematem nie jednego serialu telewizyjnego. Zacytuję parę fragmentów dotyczących sytuacji na początku XVII w.: Miasto zabezpieczone na zewnątrz cierpiało wiele od nadużyć starostw, a do tego jezuici, zająwszy większą część miasta pod swoja jurydykę, nakładali uciążliwe czynsze i daniny. Król Władysław IV wznawiając używanie prawa magdeburskiego w 1640 r. ustanowił trzy porządki zabezpieczające od nadużyć?, a ponadto ?znosi tortury w sądzie wójtowskim, sprawy zaś o czarodziejstwo i zabobony w instancji starościńskiej sądzić nakazuje? Kres świetności Winnicy położyły wojny kozackie. W lipcu 1648 r., po klęsce wojsk Rzeczypospolitej pod Korsuniem i Żółtymi Wodami, miasto zajęli i złupili kozacy Maksyma Kriwonosa. W marcu 1651 r. bronione przez płk. Iwana Bohuna i 3 tys. Kozaków próbowały bez powodzenia odzyskać wojska hetmana polnego koronnego Marcina Kalinowskiego. Powróciło do Korony w 1660 r. po wyparciu z Podola wojsk moskiewskich i kozackich. Ale w 12 lat później, na mocy pokoju w Buczaczu, na 27 lat przeszło pod władzę Turcji.

Czytaj dalej - strony: 1 2 3

Poczytaj więcej o okolicy:

Dodano: 24 lipca 2012; Aktualizacja 7 czerwca 2020;
 
Dodaj komentarz
(Dozwolone typy plików: jpg, gif, png, maksymalny waga pliku: 4MB.)
(wymagany, niepublikowany)
Wszystkie materiały zamieszczone na naszym portalu chronione są prawem autorskim. Możesz skopiować je na własny użytek.
Jeśli chcesz rozpowszechniać je dla zysku bez zgody redakcji i autora – szukaj adwokata!
Zamknij