Śmiało rzec można, że Berno jest miastem wymarzonym, stworzonym do tego, aby się po nim powałęsać. Aby przedreptać wyłożone brukiem uliczki i zanurkować w sławne podcienia.

Już widok z okna pociągu, z wysokości mostu kolejowego przerzuconego nad rzeką, obiecuje spotkanie z czymś niezwyczajnym. Kompleks urbanistyczno-architektoniczny starego Berna jest jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych zespołów zabytkowych ? zwartym, harmonijnym i ? dużym. Wypełnia zakole rzeki Aar, otoczone z trzech stron korytem tworzącym literę ?u? albo raczej ?uszko haftki?. Podstawa litery jest na wschodzie i tam ? na najniżej położonym nad rzeką cyplu zakola stanęła niegdyś twierdza Nydegg, otoczona kilkoma domostwami dając początek miastu.

Berno powstało z fundacji  księcia Bertolda V Zähringen w 1191 r. Nazwę dał miastu niedźwiedź (po niemiecku Bär) ? według przekazu ? pierwsze upolowane przez księcia zwierzę. Rozwój terytorialny następował ku zachodowi, pomiędzy północnym i południowym ramieniem rzeki, na terenie położonym na wysokim skalistym brzegu. Pierwsze, tzw. miasto Zähringena, w latach 1191-1256 ograniczone było fortyfikacjami z wieżą zegarową. Do 1345 r. granica zachodnia miasta osiągnęła wysokość wieży więziennej. Do placu Bubenberg (aktualnie nieopodal dworca kolejowego) przesunięte zostały fortyfikacje wyposażone w (nieistniejącą) wieżę św. Krzysztofa jako zachodnia granica miasta do 1622 r. Wybudowane w trakcie Wojny Trzydziestoletniej (1618-48) fortyfikacje redutowe stanowiły zachodnią granicę miasta do XIX w.

Drewniane miasto spłonęło w 1405 r. i odbudowane zostało z piaskowca na pierwotnej średniowiecznej siatce ulic i działek. Najbardziej regularna jest część najstarsza, położona pomiędzy  Nydegg a Wieżą Zegarową. Podział terenu na działki był ściśle  określony ? 100 kroków długości  na 60 kroków szerokości. Główne ulice ? równoległe do ramion rzeki wydłużano w miarę przesuwania granicy miasta. Zasypywano wówczas fosy, a na ich miejscu powstały place ? poprzeczne osie starego miasta. Kryte dachówką kamienice ? przeważnie późnogotyckie, z wystającymi okapami, osadzone są na arkadach. Każda kamienica ma również piwnicę z wejściem od strony ulicy. Gdziekolwiek spojrzeć, wszędzie podcienia (i klapy piwnic). Jest ich na berneńskim starym mieście ponad sześć kilometrów ? i one są największą atrakcją Berna. Różne ? szerokie, wąskie, przysadziste lub dostosowane do spadku terenu ? zdumiewająco wysokie, z balkonem wewnątrz.

Kamienice z elewacją bogatą na głównym szlaku i skromniejszą na uboczu, mieszczańskie, cechowe, rzemieślnicze, z ozdobnymi oknami i balkonami, mansardowymi dachami, czasem z zaskakującymi, pomalowanymi intensywnymi kolorami rzeźbami na fasadzie; jest wśród nich małpa z toporkiem, jest gryf ? na kamienicy tkaczy, jest czerwony  lew ze złotą grzywą, murzyn ? na kamienicy ambasady Litwy? Kamienicom towarzyszą ciekawe doprawdy fontanny . Pochodzą z pierwszej połowy XVI wieku, a autorstwo większości z nich przypisuje się Hansowi Giengowi. Jest ich na berneńskim starym mieście jedenaście. Na ozdobnych kolumnach, często zwieńczonych bogatymi kapitelami ustawione są rzeźby ? figury: kobziarza, muszkietera, jest fontanna Zähringena ? człowieka w masce, pod którą kryje się niedźwiedzi łeb, jest kobieca alegoria  sprawiedliwości? Za najcenniejsze uważane są fontanny: Samsona, wielkoluda pożerającego dzieci i kobziarza.

Berneńska starówka nie jest sypialnią miasta. Jest centrum turystycznym, w którym dawne współgra z nowoczesnością. W podcieniach kwitną handel i usługi. Przyciągają kafejki. Na placach odbywają się targi żywnościowe i różności. Tutaj zlokalizowany jest ratusz miejski, katedra, kościoły, urzędy, zagraniczne przedstawicielstwa, muzea, galerie. Berneńskie uliczki i place pełne są barwnych akcentów i drobnych detali, wzbogacających miejską architekturę.

Warto wiedzieć

Berneńskie Stare Miasto wpisane zostało na listę dziedzictwa kultury UNESCO w 1983 r.

Przeczytaj także...

Berno. Od fontanny do fontanny…

Autorka: Halina Puławska

Jeśli przybędziemy do Berna pociągiem, zwiedzanie miasta zacząć można z placu Bubenberg. Stąd prosta droga wiedzie od końca do początku terytorialnego rozwoju starego Berna. Szlak przebiega niemal dokładnie środkiem miasta.

Berno. Katedra jak malowana

Autorka: Halina Puławska

Do 1588 roku, w którym ukończono budowę, wielu mistrzów zostawiło w katedrze swój styl i ślad, również destrukcji dotychczasowego wystroju wnętrza, gdy w 1528 r. zapanowała w Bernie Reformacja.

Luksemburg. Forty, mury, bastiony i kazamaty

Autorka: Barbara Górecka

Cały system obronny składał się z trzech pierścieni murów, 24 fortów i 16 bastionów. 23 kilometry wydrążonych tuneli i galerii. Niektóre z nich schodziły pod ziemię na głębokość 46 metrów. To, co zostało, wpisano na listę UNESCO.

Poczytaj więcej o okolicy:

Lucerna. Przez place, wzdłuż murów, nad rzeką

Zurych. Wzornictwo w dawnej mleczarni

Lugano. Artystyczne dekorowanie witryn

Lucerna. Pomnik szwajcarskich gwardzistów