Erywań
Świadectwa w muzeum ludobójstwa

Z inicjatywy ówczesnego tureckiego ministra spraw wewnętrznych przystąpiono do „rozwiązania kwestii ormiańskiej”. Akcję tę rozpoczęto 24 kwietnia 1915 roku w Konstantynopolu, aresztując i mordując blisko 2450 przedstawicieli ormiańskiej inteligencji...
fot: Cezary Rudziński
Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
Opisy i relacje naocznych świadków tego ludobójstwa są wstrząsające. A świat zajęty wojną, do którego informacje o tej makabrze docierały z opóźnieniem, reagował symbolicznie...
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
  • Erywań. Świadectwa w muzeum ludobójstwa
Uwaga! Materiał został zamieszczony w naszym portalu już ponad rok temu.
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!

To była największa tragedia w dziejach Ormian. Turcy w latach 1914-18 wymordowali, lub w inny sposób doprowadzili do śmierci, około półtora miliona ludzi. O tamtych wydarzeniach przypomina muzeum ludobójstwa.

Rzezie na tle narodowościowym oraz religijnym zaczęły się tam już w latach 1894-96 i pochłonęły około 300 tysięcy ofiar śmiertelnych. W rezultacie tej hekatomby liczba Ormian mieszkających w Turcji zmniejszyła się z ponad 2 milionów w roku 1912, do około 150 tys. 10 lat później. I powstała wielka ormiańska diaspora. Po żydowskiej,  największa w dziejach ludzkości.

Od trzech  mórz, do małego kraju

Wielka Armenia obejmowała jeszcze przed naszą erą ogromne tereny od mórz: Czarnego, Śródziemnego, po Kaspijskie. Zaś we współczesnych nam granicach zajmuje niespełna 30 tys. km kw. na Zakaukaziu i nie ma dostępu do morza. Długie, skomplikowane, często dramatyczne dzieje Armenii, to osobny, ogromny temat. Była ona w ciągu minionych wieków wielokrotnie najeżdżana, grabiona i niszczona przez Persów, Mongołów a także Turków.

W drugiej połowie XVI w. ziemie armeńskie wcielone zostały do tureckiego imperium osmańskiego, a po wojnie turecko-rosyjskiej na początku XIX w. wschodnia część Armenii znalazła się pod panowaniem Rosji Romanowów. Zaś zachodnia, aż do I wojny światowej, pozostała przy Turcji. Ormianie mieszkali w niej nie tylko na obecnie zajmowanych terenach, lecz także ? i to od trzech tysięcy lat ? we wschodniej Anatolii. Duże ich skupiska były zwłaszcza w Cylicji, nad jeziorem Wan oraz dookoła biblijnej góry Ararat, w miastach i okolicach Erzurum, Wan i Kars. A od czasów bizantyjskich także w Konstantynopolu, od 1930 roku ? Stambule.

Ostatni sułtan ? krwawy zbrodniarz

Pragnąc zmniejszyć odsetek chrześcijańskich Ormian, władze tureckie popierały przenoszenie się na zamieszkane przez nich tereny Turków i, także muzułmańskich, Kurdów. W roku 1890 na podbitych przez Turków ziemiach Armenii Zachodniej mieszkało ponad 2,6 mln Ormian. Był to już okres schyłkowy imperium osmańskiego, zwłaszcza po wyzwoleniu się z niego po wojnie w latach 1877-78 Bułgarii, a później po wojnach bałkańskich 1912-13 także innych narodów tamtego regionu świata.

Ormianie żądali więc autonomii. Sułtan Abdülhamid II (1842-1918, panował do 1909 r., ostatni sułtan Turcji) odpowiedział represjami: wysokimi podatkami, ograniczeniami w budowie świątyń i klasztorów, a także podżeganiem Kurdów do mordowania Ormian. Ci odpowiedzieli powstaniem w latach 1894-95 krwawo stłumionym przez wojska tureckie. Zamieszki miały miejsce również w Konstantynopolu. W 1897 r., w odwecie na zajęcie przez ormiańskich rewolucjonistów Banku Osmańskiego, w pogromach Ormian zginęło, wg  szacunków, około 50 tys. ludzi.

Inne oblicze Atatűrka

Przed I wojną światową władzę przejął  ruch ?młodoturecki? z późniejszym twórcą świeckiej Republiki Tureckiej i jej pierwszym prezydentem, Mustafą Kemalem Paszą ? Atatürkiem. Też nie był on zainteresowany posiadaniem znacznej i prężnej ormiańskiej społeczności, która na wielu obszarach stanowiła większość. Niewygodne to było zwłaszcza podczas Wielkiej Wojny później nazwanej I światową, w której Turcja wzięła udział po stronie Austrii i Niemiec. Zaś Ormianie ? chrześcijanie ? byli naturalnymi sprzymierzeńcami  ich wojennych przeciwników, prawosławnych Rosjan, pod władzą których była pozostała część ziem armeńskich.

Z inicjatywy ówczesnego tureckiego ministra spraw wewnętrznych Mehmeta Talaata Paszy (1874-1921) przystąpiono do ?rozwiązania kwestii ormiańskiej?. Akcję tę rozpoczęto 24 kwietnia 1915 roku w Konstantynopolu, aresztując i w większości mordując blisko 2450 przedstawicieli ormiańskiej inteligencji. Następnie rozszerzono ją na inne miasta i obszary zamieszkane przez Ormian. Zabijano ich na miejscu, albo organizowano ?translokacje? setek tysięcy ludzi do Syrii i Mezopotamii. Opisy i relacje naocznych świadków tego ludobójstwa są wstrząsające. A świat zajęty wojną, do którego informacje o tej makabrze docierały z opóźnieniem, reagował symbolicznie. Wielkie mocarstwa były wówczas bardziej zainteresowane podziałem dawnego imperium sułtanów na nowe, podporządkowane im terytoria. A także zafascynowane zmianami, jakie w Turcji wprowadzał Atatürk.

Czytaj dalej - strony: 1 2

Poczytaj więcej o okolicy:

 
Dodaj komentarz
(Dozwolone typy plików: jpg, gif, png, maksymalny waga pliku: 4MB.)
(wymagany, niepublikowany)
Wszystkie materiały zamieszczone na naszym portalu chronione są prawem autorskim. Możesz skopiować je na własny użytek.
Jeśli chcesz rozpowszechniać je dla zysku bez zgody redakcji i autora – szukaj adwokata!
Zamknij