Debreczyn
W duchu węgierskiego protestantyzmu
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Jej kalwiński odłam, bo o nim tu rzecz jasna mowa, uważany wówczas za religię narodową Węgrów, w obrębie protestantyzmu dla odróżnienia od luteranizmu Sasów (Niemców), zaś jako protestantyzm w opozycji do katolickich Habsburgów, głównie zagnieździł się właśnie we wschodnich, niepodlegających habsburskiej władzy połaciach kraju, zwłaszcza zaś na ziemiach znajdujących się w XVI i XVII wieku pod panowaniem bądź wpływem protestanckiego Siedmiogrodu (dla przykładu inny głośny w tych stronach rozsadnik protestantyzmu, pierwej luteranizmu a potem kalwinizmu, to Sárospatak). Generalnie, odbiegając na chwilę od Debreczyna i Siedmiogrodu, na węgierską reformację przychylnym okiem patrzyli też Turcy; była ona Turkom na rękę, pośrednio stwarzała im bowiem potencjalnego alianta w ich zmaganiach o Węgry z katolicką Austrią.
Dla węgierskiej kultury
Już w 1538 roku otwarto w mieście słynne z czasem Kolegium Reformowane (Debreceni Református Kollégium). Mocno promieniowało ono intelektualnie na otoczenie (nb. jak to często w przypadku ówczesnych szkół protestanckich). Na przestrzeni kolejnych stuleci przewinęła się przez nie cała plejada czołowych eksponentów węgierskiej kultury (np. Mihály Csokonai Vitéz, Ferenc Kölcsey, János Arany, Zsigmond Móricz). W dniach 24-26 lutego 1567 roku odbył się w mieście kluczowy dla węgierskiej reformacji protestancki synod (Debreceni Zsinat). Przyjęto na nim Katechizm Heidelberski (Heidelbergi Káté) oraz Drugie Helweckie Wyznanie Wiary (Második Helvét Hitvallás).
Od tego momentu uznaje się istnienie instytucjonalnego Węgierskiego Kościoła Reformowanego (Magyarországi Református Egyház). Gospodarczo zaś miasto prosperowało wtedy na pośrednictwie handlowym pomiędzy trzema nakreślonymi wyżej częściami kraju. Tym samym rozciągnięcie przez Austrię pod koniec 17. stulecia supremacji nad całymi Węgrami wraz z Siedmiogrodem pozbawiło je takiej roli przynosząc chwilowy zastój ekonomiczny.
Z religijnej solidarności
W ramach prowadzonej przez Habsburgów rekatolizacji podległych im ziem 41 tutejszych kalwińskich pastorów skazano w 1675 roku na podstawie fałszywych zarzutów w pokazowym procesie przed trybunałem w Pressburgu (Bratysława). A następnie odtransportowano na Morze Śródziemne celem sprzedania Turkom jako niewolników na galery. Epizod ów odbił się głośnym echem w świecie protestanckim. Część debreczyńskich pastorów nie przeżyła. Pozostałych przy życiu 26 uwolnił 11 lutego 1676 roku w porcie w Neapolu holenderski admirał Michiel de Ruyter. Znaleźli oni azyl w Szwajcarii, Niderlandach i Niemczech. W tzw. ogrodzie pamięci (emlékkert) na tyłach Wielkiego Kościoła wznosi się kolumna upamiętniającą prześladowanych (Gályarabok emlékoszlopa). W sierpniu 1991 roku złożył pod nią kwiaty Jan Paweł II podczas swej podróży apostolskiej (do Polski) i na Węgry.
Trzecia detronizacja
Protestancka orientacja nie pozostała bez wpływu na rolę Debreczyna w węgierskich antyhabsburskich zrywach niepodległościowych. Podczas rewolucji 1848-1849 w mieście na krótko ulokowały się ewakuowane z Pesztu węgierskie władze narodowe. Na uroczystej sesji parlamentu w tutejszym Nagytemplom uchwalono 14 kwietnia 1849 roku detronizację Habsburgów (w historii Węgier trzecią taką, harmadik trónfosztás, ze wszystkich w ich dziejach czterech, tj. 1620, 1707, 1849, 1921). Oraz powstanie suwerennych Węgier. Debreczyn był też świadkiem jednego z ostatnich starć zbrojonych tej epopei. Rosjanie, komenderowani przez feldmarszałka Iwana Paskiewicza, namiestnika naszego (kongresowego) Królestwa Polskiego, idąc w sukurs Austriakom a interweniując na Węgrzech w ramach Świętego Przymierza, zadali u zachodnich granic miasta 2 sierpnia 1849 roku klęskę węgierskim honwedom.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz