W rezultacie słynnego haniebnego pokoju w Buczaczu miasto podzielono na dwie części: wschodnią – turecką i zachodnią – polską. Nie na długo jednak, bo zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Chocimiem w roku następnym odmieniło los miasta i zamku...
To kresowe miasteczko na Podolu zapisało się w naszych dziejach przede wszystkim dzięki zawarciu w nim w 1672 r. traktatu turecko-polskiego nazwanego Pokojem Buczackim. Albo haniebnym pokojem.
Była to jedna z ważnych kresowych stanic I Rzeczypospolitej. Miasto odgrywało istotną rolę strategiczną również w latach międzywojennych. 21 stycznia 1940 roku wybuchło tu mało znane, nieprzemyślane, polskie „Powstanie Czortkowskie” ...
Niegdyś Jazłowiec był kresową twierdzą, ważną w systemie obrony Rzeczypospolitej przed najazdami tatarskimi i tureckimi, porównywaną nawet z Kamieńcem Podolskim. Dziś to tylko osada na dosyć głuchej ukraińskiej prowincji.
Niektóre domy, w których mieszkał już się nie zachowały – przy ulicy Niemieckiej i na placu Zamkowym. Inne miejsca na szczęście przetrwały, choć nie na wszystkich budynkach upamiętniono ten fakt ...
Maleńki drewniany kościół, w którym ochrzczono Tadeusz Kościuszkę nie zachował się. Spłonął w 1872 r. podczas wielkiego pożaru miasta. Na jego miejscu w 1877 roku zbudowano nową, murowaną świątynię
Największą atrakcją podolskiej wsi jest gipsowa jaskinia nad jarem Cyganki. U nas ciągle mało znana. We współczesnych polskich przewodnikach turystycznych nie znalazłem o niej nawet wzmianki. W ukraińskim - niepełne cztery wiersze.
Dopiero ostatnio, w niepodległej Ukrainie, powstaje trochę nowoczesnej architektury. Odbudowano lub zrewaloryzowano najważniejsze zabytki w mieście, głównie sakralne. Niewiele.
Miasto, chociaż zadbane, do najpiękniejszych na Ukrainie nie należy. Po zniszczeniach odbudowano je w powojennym stylu. To samo można zresztą powiedzieć o tutejszych zabytkach, nielicznie zresztą zachowanych.
Na mocy traktatu w Trianon włączone w 1920 r. do nowopowstałej Czechosłowacji. Po Układzie Monachijskim zaanektowali je Węgrzy. Zaś po zajęciu przez Armię Czerwoną, zostało włączone do sowieckiej Ukrainy...