Biała Cerkiew
Na kresach Rzeczypospolitej
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Niespełna 90 km na południe od centrum Kijowa leży ponad 200?tysięczne przemysłowe miasto Biała Cerkiew. W przeszłości twierdza na najdalszych kresach I Rzeczypospolitej, o staroruskim rodowodzie.
Założył ją bowiem w 1032 roku, jako obronny gród Juriew książę kijowski Jarosław Mądry, aby bronił stolicy Rusi przed najazdami koczowników. W 1050 roku wzniósł w niej cerkiew z białej brzozy i według legendy to ona dała nazwę miastu. Wspomniana jest jednak w dokumentach po raz pierwszy dopiero w 1334 roku.
Strażnica na skraju stepu
Wcześniej drewniany gród został zniszczony podczas najazdu mongolskiego w 1239 roku. Odbudowano go, ale swój późniejszy rozwój miasto zawdzięcza włączeniu go w XIV w. w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego, a zwłaszcza w 1569 roku Korony. Kilkanaście lat wcześniej, w 1550 roku, wojewoda kijowski Fryderyk Proński zbudował tu kamienny zamek strażniczy, który jako pierwszy na stepowych krańcach kraju sygnalizował o zbliżaniu się wrogów.
W ogniu kozackich powstań
Do naszej historii Biała Cerkiew przeszła właściwie dopiero na przełomie wieków XVI i XVII. To w niej w roku 1591 wybuchło pierwsze na prawobrzeżnej Ukrainie ? tj. jej części leżącej na zachód i południe od Dniepru, powstanie chłopsko-kozackie pod dowództwem Krzysztofa Kosińskiego. Przypomina o tym wykuty jeszcze w czasach sowieckich, kamienny pomnik. W 1620 roku Biała Cerkiew otrzymała prawa miejskie na prawie magdeburskim. To stało się silnym bodźcem dla dalszego rozwoju.
Niestety wkrótce miasto znalazło się w ogniu kozackiej rebelii Bohdana Chmielnickiego. Ten polski szlachcic i kozacki hetman zajął je nawet w 1648 roku i zorganizował w nim najsilniejszą jednostkę zbrojną Ukrainy ? Pułk Białocerkiewski. Ale w niespełna trzy lata później, po zwycięskiej dla nas bitwie pod Beresteczkiem, musiał w tejże Białej Cerkwi podpisać ugodę z królem Janem Kazimierzem bardzo ograniczającą prawa i liczebność wojsk kozackich. Rozejm, który zresztą szybko złamał. Po polsko-kozackiej Ugodzie w Hadziaczu (1658), miasto i forteca wróciły do Polski.
W dobrach Branickich
Pomijając dalsze szczegóły jego dziejów, nie można jednak nie odnotować, że w 1774 roku Stanisław August Poniatowski nadał Białą Cerkiew hetmanowi Franciszkowi Ksaweremu Branickiemu. I była ona w posiadaniu tego rodu do 1914 roku, także pod zaborem rosyjskim od 1793 roku. Hetman odegrał ogromną rolę w rozwoju miasta. To wówczas powstały najważniejsze z zachowanych dotychczas świątynie, a także sławny park Aleksandria. Chociaż ciągle było to tylko kilkutysięczne miasteczko handlowo-rzemieślnicze, później także przemysłowe.
I nowsze dzieje starego grodu
W końcu XIX wieku 60 proc. ludności Białej Cerkwi stanowili Żydzi. Pod koniec I wojny światowej stała się ona ważnym ośrodkiem ukraińskiego ruchu niepodległościowego. Stąd pochodziło wielu Strzelców Siczowych atamana Semena Petlury, z oddziałów których powstała armia niepodległej Ukrainy. Wraz z Wojskiem Polskim uczestniczyła ona w walkach z bolszewikami i miała liczący się udział w polskim zwycięstwie nad nimi. W 1920 miasto wpadło jednak w łapy bolszewików, a jego żydowscy ? i nie tylko ? mieszkańcy zostali w latach II wojny światowej wymordowani przez hitlerowców.
Poczytaj więcej o okolicy:
Komentarze: 1
Dodaj komentarz
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
I wspomnieć, że ta menda Kosiński był Polakiem, szlachcicem z Podlasia.