Rotunda
Pięć wież na szczycie wzgórza
To jeden z najbardziej urokliwych cmentarzy z czasów pierwszej wojny światowej w Beskidzie Niskim. Urokliwy ze względu na położenie – na szczycie wzgórza Rotunda (771 m n.p.m.), jak i na kształt architektoniczny, nawiązujący do lokalnej drewnianej architektury łemkowskiej.
Cmentarz nosi numer 51. Dojdziemy tu Głównym Szlakiem Beskidzkim (czerwonym) z Regietowa od zachodu lub ze Zdyni od wschodu. Albo od południa ścieżką grzbietową z Jaworzyny Konieczniańskiej (bez znaków).
Pochowano tu 42 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 12 rosyjskiej, którzy polegli w lutym i marcu 1915 roku. Warto zwrócić uwagę, że wtedy chowano niedawnych wrogów razem, na tych samych cmentarzach…
Założenie na Rotundzie zaprojektował Dušan Jurkovič, wybitny architekt pochodzenia słowackiego. Centrum nekropolii stanowi pięć wysokich drewnianych, krytych gontem wież. Najwyższa, środkowa wysoka jest na 16 m, pozostałe mają po 12 m. Na tej centralnej, na kamiennej tablicy wykuto niemiecką inskrypcję, czterowiersz autorstwa Hansa Hauptmanna.
Nie płaczcie, że leżymy tak z dala od ludzi,
A burze już nam nieraz we znaki się dały –
Wszak słońce co dzień rano tu nas wcześniej budzi
I wcześniej okrywa purpurą swej chwały.
Wieże otaczają imienne nagrobki z drewnianymi krzyżami a całość zamknięta jest kamiennym murkiem z bramką. Teraz cmentarz znajduje się w środku lasu, wtedy jednak gdy powstawał wzgórze było kompletnie bezleśne a wieże widoczne były z daleka. Można to zobaczyć na starych zdjęciach.
Warto wiedzieć
Cmentarz na Rotundzie był w latach 80. kompletnie zniszczony. Niekonserwowany popadł w ruinę. Jego stan obecny zawdzięczamy działaniom powołanego w 2002 r. z inicjatywy Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich w Warszawie Stowarzyszeniu Społeczny Komitet Odbudowy Cmentarza Wojennego na Rotundzie. W 2018 r. odbudowa została zakończona. Finansowej pomocy udzieliły m.in. Austriacki Czarny Krzyż, Republika Czeska, gmina Uście Gorlickie. Prace wykonywane były nieodpłatnie.
Tak to wyglądało w 2006 r.
A tak w 2009 r.