Niewielka drewniana kapliczka stała na pustkowiu pośród resztek dawnego łemkowskiego cmentarza. Czasownia prawosławna, niewielka świątynia, w której liturgia odprawiana jest tylko w określonych terminach...
Założenie cmentarne na Rotundzie zaprojektował Dušan Jurkovič,, wybitny architekt pochodzenia słowackiego. Jego centrum stanowi pięć wysokich, drewnianych, krytych gontem wież.
Czegóż tu nie ma: chałupy z glinianymi klepiskami, wodne i wiatrowe młyny, stodoły na zrąb zakładane, spichlerze, olejarnie słomą kryte, kuźnie i drewutnie, ziemne lepianki, piece chlebowe, studnie z żurawiem, cerkwie z gontowymi dachami...
Cesarz Leopold I na sejmie w Sopronie w 1681 roku zatwierdził kodeks, którego artykuły 25 i 26 (stąd nazwa tych kościołów) pozwalały protestantom na budowę świątyń, ale pod wieloma warunkami...
Znajduje się tu kilka, oddzielonych od siebie zespołów architektonicznych i obiektów, z których szczególnie ciekawe są zabytki budownictwa z pruskiego muru, nazywanego też szachulcowym.
W znacznej części jest wykonany z drewna, bez użycia gwoździ. Przy jego konstrukcji zastosowano antysejsmiczne rozwiązania, które skutecznie uchroniły pałac przed trzęsieniami ziemi.
Potencjał jest. W Miłomłynie, w widłach Kanału Elbląskiego i rzeki Korbajny, znajdują się złoża borowiny o rozpoznanych właściwościach leczniczych. Przyjazny jest też klimat.
Oceniane w konkursie kurpiowskie palmy wielkanocne gromadzone są w starym kościele. Ich wysokość sięga od 2 do nawet 6 metrów. Choć w dawniejszych latach były już palmy 11- i 14-metrowe, dominują jednak takie, które mają ok. 3-4 m.
W jednym z ołtarzy bocznych znajduje się kopia późnogotyckiej rzeźby – Madonny z Krużlowej. Oryginał znajdował się w kościele do 1889 roku, kiedy to przejęło go Muzeum Narodowe w Krakowie. Teraz jest tu współczesna kopia.
Dzielnicę nazwano Betlém, co po czesku znaczy Betlejem. Początkowo mieszkali tu drobni rzemieślnicy i robotnicy manufaktur. Dziś to skansen, jedna z trzech części wysoczyńskiego zespołu wpisanego na listę UNESCO.
