Kłajpeda
Ślady na piasku czy wypiek chleba?
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Pierwsza istotna zmiana, jaką zauważam na centralnym placu kłajpedzkiej Senamiestis ? starówki, to nowa kolorystyka Teatru Dramatycznego z XVIII w., przebudowanego w XIX w, z piękną klasycystyczną fasadą.
Byłem tu już parokrotnie i zawsze była ona tak jasno kremowa, że aż niemal biała. Obecnie podstawową barwą jest ciemno ceglasta, z kremowymi kolumnami i innymi detalami architektonicznymi. Lepiej je widać, równocześnie całość kojarzy mi się bardziej z barokową i rokokową architekturą rosyjską, niż pruską.
Spory wokół nazwy
A przecież Kłajpeda (Klaip?da) przez wieki związana była politycznie i kulturalnie z Prusami, a wcześniej niemczyzną. Chociaż nazwa tego miasta, stosowana przez przynajmniej część dawnych mieszkańców obok niemieckiej Memel, ma bez wątpienia korzenie litewskie. Istnieje jednak spór, jakie. Według jednej wersji pierwsza osada oznaczała ślady stóp ? klaip? p?das, które na mokrym piasku miał pozostawić jeden z braci ? jej założycieli. Inni językoznawcy dowodzą natomiast, że pochodzi ona z języka pierwotnych mieszkańców tych ziem, plemienia Kuronów i oznaczała jeść chleb ? Klaip (chleb) ?da (jeść). Byli oni bowiem rybakami, ale zajmowali się też wypiekiem chleba, głównie dla rycerzy w tutejszym zamku.
Memelburg 1252
Faktem historycznym natomiast jest, że w roku 1252 Zakon Kawalerów Mieczowych zaczął w tym strategicznym miejscu budowę, w porozumieniu z biskupem kurońskim, twierdzy Memelburg. Obok niego już w 1254 r. powstała osada Memel, region ten znazywano aż do XX w. Memelgebiet. Nazwa ta była zresztą wynikiem nieporozumienia, a raczej ówczesnej nieznajomości terenu. Zalew Kuroński (Kurşi? marios) uważano bowiem wówczas za deltę Niemna. Po niemiecku rzeka ta nazywa się Memel, litewsku Nemunas, starorusku zaś Nioman. W rzeczywistości do Zalewu wpada w Kłajpedzie niewielka rzeka Danga, po litewsku Dan?. Zaś Niemen kilkadziesiąt kilometrów dalej na południe tworzy rozległą deltę graniczną z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Nazwa Kłajpeda, w łacińskiej wersji Colypede, pojawiła się w źródle pisanym po raz pierwszy w 1413 roku.
Burzliwe dzieje
Miasto to miało burzliwą i momentami dramatyczną historię. Zlokalizowane w 1254 r. jako Memel na prawie lubeckim, zostało spustoszone w 1323 r. przez najazd litewskich wojsk księcia Gedymina. Skoro zaś o Litwie mowa, to Memel ? Kłajpeda przyłączona została do niej dopiero w roku? 1923 jako okręg autonomiczny. W 1939 r. miasto i port odebrała jej hitlerowska III Rzesza, a do Litewskiej SRR trafiła w 1945 r. Wcześniej, przez prawie 7 wieków, z przerwą w latach 1466-1657, gdy wraz z Prusami Książęcymi była lennem Polski oraz paroletnią okupacją szwedzką w XVII w. i równie krótką rosyjską w XVIII w., należała do Prus i ich niemieckich poprzedników. A po 1870 r. do zjednoczonych Niemiec. Chociaż w XVIII w., wraz z Królewcem, stanowiła w ich ramach tzw. Małą Litwę (Mažoji Lietuva).
Port odbudowany
Poza wojnami i powodowanymi przez nie zniszczeniami, szczególnie wielkimi w II światowej, miasto przeżyło dwa wielki pożary, w tym szczególnie niszczący w 1540 r. oraz epidemie, z wielką dżumy w latach 1709-1711. Jako ciekawostkę przypomnę jeszcze, że w Memlu zakończyła się nieudana wyprawa morska Łapińskiego z pomocą dla Powstania Styczniowego w 1863 r. Współczesne dzieje Kłajpedy, najdalej na północ położonego niezamarzającego portu bałtyckiego, jedynego zresztą na Litwie i bardzo dla niej ważnego, zaczęły się od powojennej odbudowy. Starówka położona na lewym, południowym brzegu rzeki Dangi, w pobliżu portu, ucierpiała bardzo w wyniku sowieckich bombardowań, zwłaszcza w 1944 roku. Jej odbudowa od lat 70-tych XX w. nie dotyczyła świątyń, po których pozostały częściowo puste place oraz nazwa uliczki Kościelnej (Bažnyči? g.). I zaznaczony żywopłotem na skwerze założonym w jego miejscu obrys fundamentów ewangelickiego kościoła św. Jana, który miał 75-metrową wieżę. Podobno są plany jego odbudowy, ale ciągle chyba dalekie od realizacji.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz