Stambuł
Śladami Mimara Sinana
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Gdy z Mostu Galackiego lub pokładu statku na Bosforze patrzę na Stare Miasto w Stambule, w jego panoramie wyróżniam potężną kopułę, a także cztery minarety Sűleymaniye.
To wielki meczet Sulejmana Wspaniałego i otaczajace go budowle kompleksu architektonicznego stojące w najwyższym punkcie tej części miasta, tuż obok zatoki Złotego Rogu. Dopływając zaś promem lub statkiem do stołecznej dzielnicy Űskűdar na wschodnim, azjatyckim brzegu bosforskiej cieśniny, oglądam najpierw niewielki, zbudowany tuż nad nią meczet Şemsi Pasha. A następnie górującą nad przystanią kopułę i dwa minarety meczetu Mihrimah Sultan.
Wszystkie wymienione, a także niewidoczne od strony wody: kompleks architektoniczny Nurbanu Valide Atik, łaźnie Çifte Hammam i hale targowe Mimar Sinan Bazar w tejże dzielnicy, są dziełem Mimara Sinana (1489-1588). Był on nie tylko najwybitniejszym architektem osmańskiej Turcji oraz epoki w której żył i tworzył, ale w ogóle jedną z największych postaci w dziejach architektury światowej. Żył niemal sto lat, miał znaczące osiągnięcia w służbie wojskowej, ale przede wszystkim zaprojektował i wzniósł setki budowli zachwycających również współcześnie. Wychował też mnóstwo uczniów.
Z kapadockiej wioski do korpusu janczarów
Dzieła najwybitniejszych z nich, m.in. Sultanahmet Cami — Błękitny meczet w Stambule, Stary Most w Mostarze w Bośni i mauzoleum Tadż Mahal w Agrze w Indiach, należą także współcześnie, do najbardziej znanych na świecie. Mimar to nie jego imię, lecz tureckie słowo oznaczające architekta, pod którym przeszedł do historii. Nazywany w ojczyźnie Mimarlar mimari — architektem architektów, miał Koca Mimar Sinan Âğâ, bo dosłużył się i tego zaszczytnego tytułu wojskowego, życie niezwykłe.
Urodził się 15 kwietnia 1489 roku, (na jego grobowcu zapisano rok 1490), we wsi Ağirnas koło Kayseri w Kapadocji, w Azji Mniejszej. W ortodoksyjnej chrześcijańskiej rodzinie greckiej lub ormiańskiej. I otrzymał imię Yusuf (Józef). Jego ojciec był cieślą i kamieniarzem, który przekazał synowi swoje umiejętności, co w przyszłości bardzo pomogło mu w życiu. Wzięty podczas branki do wojska w 1512 r. trafił do korpusu janczarów w Stambule, gdzie przeszedł na islam i otrzymał wykształcenie wojskowe oraz techniczne w dziedzinie niszczenia i budowy umocnień oraz mostów.
Na wojnach od Persji do Austrii
Przez kilka dekad brał udział w wyprawach wojennych sułtanów: Selima I i Sulejmana I Wspaniałego. Uczestniczył m.in. w bitwach pod Çaldiran w Persji (1514), zdobyciu Belgradu (1521), tragicznej dla Węgrów pod Mohaczem (1526) i oblężeniu Wiednia (1529). Był, wojując, w Damaszku, Kairze, Bagdadzie, na wyspach Rodos i Korfu, a także we włoskiej Apulii oraz w Mołdawii, wszędzie interesując się tamtejszą architekturą. Stopniowo awansował, w 1526 r. miał już stopień Yayabaşi — kapitana piechoty, później dowodził artylerią 82 korpusu, a podczas wojny w Iraku w 1535 r. był już Haseki — pułkownikiem gwardii sułtana. Równocześnie działał jako inżynier wojskowy.
Jego późniejsza wielka kariera budowniczego zaczęła się w 1538 roku, gdy w rekordowym czasie 30 dni zbudował most przez rzekę Prut w Mołdawii. Wówczas to, po śmierci poprzednika Acema Ali, otrzymał tytuł Mirmârân-i Hassâ — naczelnego architekta dworu. Był nim w służbie trzech kolejnych sułtanów: Sulejmana Wspaniałego, Selima II i Murada III. Wówczas to rozpoczął budowanie meczetów i innych obiektów cywilnych. Jego pierwszą budowlą sakralną stał się meczet Haseki-Hűrre-Sultan wzniesiony w latach 1538-39, jeszcze częściowo w tradycyjnym stylu anatolijskim. Natomiast pierwszym wielkim dziełem, już w „sinańskim” stylu, z wielkimi kopułami i przestrzeniami wewnętrznymi, licznymi oknami oraz pięknymi detalami i zdobnictwem, zbudowany w latach 1543-48 meczet Şehsade w Stambule.
Uczeń, czeladnik, mistrz
Później w rozmowach z przyjacielem, pisarzem Evliyą Çelebi twierdził, że to ten meczet był jego pracą uczniowską. Uważany dziś za najważniejszy w Stambule kompleks Sűleymaniye wzniesiony w latach 1550-57 — pracą czeladniczą. Napiszę o nim osobno, bo to rzeczywiście niezwykły, ciągle żywy pomnik architektury, obok którego znajduje się tűrbe — mauzoleum, Sinana. Zaś za dzieło mistrzowskie Mimar uznawał skromnie dopiero meczet i cały otaczający go kompleks architektoniczny Selimiye w Edirne, dawnym Adrianopolu, zbudowany w latach 1567-75. Dyskusje specjalistów, która z tych dwu ostatnich budowli jest wspanialsza, chyba nigdy nie skończą się. Obie są bowiem doskonałe, szczytowe w twórczości Sinana.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz