Bakczysaraj. Miasto – ogród. Stolica Chanatu Krymskiego. Miejsce, w którym chan przyjmował zagranicznych posłów, decydował o sojuszach i wyprawach wojennych; miejsce, do którego powracały zbrojne czambuły, wiodąc jasyr gdzieś z rubieży Rzeczypospolitej.

Pałac chanów w niczym nie przypomina znanych z Europy pysznych rezydencji. Z zewnątrz to budynek skromny i harmonijny, zdobiony delikatnie i ze smakiem. Prawdziwy orientalny przepych kryje się dopiero za jego bramami – w bogatych komnatach i wspaniałych ogrodach.

Swój niepowtarzalny charakter i sławę pałac zawdzięczał fontannom. Kiedyś były ich dziesiątki, zdobiły ogrodowe aleje, dziedzińce i pomieszczenia. Do dziś zachowało się około trzydziestu. Najpierw natrafiam na Fontannę Życia pośrodku pałacowej altany. Wokół leżą kobierce i kapy, na których przysiadano, by odpoczywać i rozmyślać. Skąd się wzięła nazwa fontanny? Otóż miała ona odzwierciedlać przebieg ludzkiego istnienia na ziemi. Jej wody tryskają z różną siłą. Najsilniejszy strumień symbolizuje dzieciństwo, najsłabszy – starość. Tatarzy uważali, że życie powinno być jak fontanna, zawsze w ruchu. Tafla nieruchoma, choć spokojna, wkrótce zaczyna cuchnąć. Zdaniem mieszkańców Chanatu tylko głupiec decyduje się na spokojne życie.

W cienistym zakątku ogrodu znajduje się fontanna o wdzięcznej nazwie Kołyska. Kształtem przypomina rzeźbioną, wydłużoną szyszkę. Ten niepozorny wodotrysk był szczególnie umiłowany przez mieszkanki haremu. To jego delikatny szum kołysał dzieci władcy do snu. Wody miały ponadto właściwości uspokajające i lecznicze.

Wreszcie docieram na Dziedziniec Fontann. To tu znajduje się ta najsłynniejsza, opiewana przez Puszkina i Mickiewicza – Fontanna Łez. Powstała w XVIII w., po śmierci Dilary Bikecz, najpiękniejszej i najukochańszej żony chana Krym Gireja. Jak chcą poeci, Dilarą była Maria Potocka porwana do haremu przez hordy tatarskie. Chan pokochał ją bez pamięci i po jej śmierci popadł w czarną rozpacz.

Architektura fontanny miała odzwierciedlać jego cierpienie. Pierwsza czara symbolizuje serce – woda wlewała się do niej ze szmerem przypominającym szloch. Z czary serca spływała niżej, do mniejszych mis, jako że czas koił ból. Następnie woda napełniała kolejną dużą czarę – pamięć, która przywracała rozpacz.

Dziś fontanna jest sucha, ale w czarze serca, jak w poemacie Puszkina leżą dwie róże, symbol wiecznej miłości. I choć pojawiają się głosy w naukowy sposób wyjaśniające budowę fontanny, w miejscu tak baśniowym jak Bakczysaraj – uwierzmy poetom.

Przeczytaj także...

Rzym. Fontanny w Wiecznym Mieście

Autorka: Halina Puławska

O tych fontannach przewodniki turystyczne nie wspominają. Przechodzi się obok nich nieuważnie, podążając do miejsc uznanych. Ale zatrzymaj się. Skręć w zaułek, zaciszne vicolo. Poznaj przyjemność drobnych odkryć.

Bakczysaraj. Skąd się wzięły żmije w herbie

Autorka: Barbara Górecka

Bakczysaraj to nazwa dawnej stolicy chanów krymskich. Po turecku oznacza Miasto Ogrodów. Przepływa tu rzeczka Czuruk-Su, czyli Zgniła Woda. To nad tą rzeczką walczyły żmije, które teraz znajdują się w herbie miasta.

Ołomuniec. Osiem fontann na starówce

Autorka: Barbara Górecka

Fontanny na starówce w Ołomuńcu są wyjątkowe: sześć jest barokowych i dwie współczesne. Stare fontanny – Herkulesa, Cezara, Jowisza, Trytonów, Merkurego i Neptuna – przedstawiają motywy z mitologii antycznej.