Chłopi kopali piasek nad Pilicą od dawna. Zapiski na ten temat znaleziono w XVIII-wiecznych kronikach, ale możliwe, że działalność ta rozwijała się dawniej. Tyle, że nikt o niej nie pisał.

Tworząca  zbocza pradoliny Pilicy skała piaskowcowa dawała się łatwo skrobać, drapać, kruszyć. Zwykłymi łopatami i kilofami i czym kto mógł wykuto najpierw wnęki, potem pieczary, wreszcie powstał system korytarzy i podziemnych sal, podzielonych grubymi ścianami i filarami podtrzymującymi stropy. Do labiryntu wjeżdżano nawet furmankami i ładowano na nie urobek: czysty biały piasek.

Dla ozdoby

I nie był to wcale piasek na budowę: okrągłe ziarenka nie wiązały dobrze betonu. Ten piasek wykorzystywano do wysypywania podłóg w wiejskich izbach, ścieżek w obejściach, dróżek na cmentarzach. Nie tylko w najbliższej okolicy: chłopi (a może już górnicy?) sprzedawali go na rynku w Tomaszowie i w innych pobliskich miasteczkach. A mieszczanie posypywali nim podwórka i chodniki.

Dla huty

Na skalę niemal przemysłową zaczęto kopać piasek w Nagórzycach w II połowie XIX wieku, kiedy to szybko zaczął rozwijać się przemysł, w tym szklarski. Okazało się, że tutejsze złoża mają doskonałą jakość ? bogate w kwarc, świetnie nadają się do produkcji szkła. Wydobycie więc wzrosło. Urobek transportowano do hut w Piotrkowie Trybunalskim, Warszawie, Częstochowie. Rabunkowe wydobycie trwało aż do początku XX wieku. Dopiero otwarcie profesjonalnej i nowoczesnej kopalni w pobliskiej Białej Górze (ciekawe miejsce, napiszę o nim osobno) spowodowało, że kopanie w Nagórzycach przestało być opłacalne.

Do zwiedzania

Dzisiaj przez Groty Nagórzyckie prowadzi trasa turystyczna. Można je zwiedzać z przewodnikiem, który opowiada o historii i snuje legendy. Wzdłuż trasy zainscenizowano instalacje ilustrujące treść tych opowieści, jest też pawilon z informacja turystyczną, parking. Groty otwarto dla publiczności w 2012 roku i znajdują się pod pieczą Skansenu Rzeki Pilicy.

Warto wiedzieć

Groty Nagórzyckie znajdują się na południowym skraju powiatowego miasta Tomaszów Mazowiecki, na terenie dawnej wsi Nagórzyce, obecnie w granicach miasta, przy drodze nad Zalew Sulejowski, na lewym brzegu Pilicy.

Przeczytaj także...

Biała Góra. Wielka dziura pełna czystego piasku

Autorka: Małgorzata Raczkowska

Biała Góra w pełni zasługuje na swoja nazwę. Złoże piasków kwarcowych eksploatowanych w tej kopalni uchodzi za największe w Europie. Stanowią jednocześnie około 80 proc. krajowych zasobów piasków szklarskich.

Tanger. Grand taxi do groty Herkulesa

Autorka: Halina Puławska

Wynajęłyśmy grand taxi na całe popołudnie i dzięki temu udało się nam co nieco zobaczyć. Kierowca był uprzejmy, rozmowny, opowiadał, zatrzymywał się w ciekawych widokowych punktach, zawiózł nas do Groty Herkulesa i na Przylądek Spartel – jedynych atrakcji tego nieturystycznego miasta.

Tomaszów Mazowiecki. Niebieskie Źródła biją znów żwawiej

Autorka: Zuzanna Grabska

Osobliwością tego miejsca są wywierzyska krasowe. Woda wypływa ze szczelin w jurajskich skałach wapiennych z tak dużą siłą, że podnosi piasek zalegający dno. Mieni się przy tym, zwłaszcza w słońcu, niebieską barwą.

Poczytaj więcej o okolicy:

Kamieńsk. Dwa pomniki Tadeusza Kościuszki

Wieluń. Co pozostało z miejskich murów

Bolimów. Na polu bitwy nad Rawką

Piotrków Trybunalski. Walkę z okupantem oglądałem z bliska...