Kościół św. Hieronima w Bytomiu Odrzańskim jest po prostu brzydki. Gotycką, wcale niewymyślną konstrukcję zeszpecił jeszcze tynk, pomalowany w dodatku na jakiś taki nijaki kolor.

Na szczęście nie zatynkowano przyziemia wieży, bo tam znajdziemy największe ciekawostki. W jej narożniki wmurowano kamienie pokutne. To świadectwa zbrodni i próby odkupienia grzechu. Świadectwa przedstawiające w dodatku narzędzie, którym dokonano zabójstwa.

Zwyczaj stawiania krzyży pokutnych przywędrował wraz z kolonistami z Zachodu i rozprzestrzenił się na Śląsku i Łużycach. Ktoś, kto kogoś zamordował, mógł uniknąć adekwatnej do czynu kary, jeśli zawarł z rodziną zabitego kontrakt pokutny. Umowa przewidywała wypłacenie krewnym odszkodowania, stałe łożenie na utrzymanie dzieci, ofiarę na kościół, pokutną pielgrzymkę do świętego miejsca, ale też wykucie w kamieniu krzyża pokutnego, na którym zabójca musiał wyryć narzędzie zbrodni i ustawienie go w miejscu, gdzie czyn ten się dokonał. Takich krzyży czy kamieni zlokalizowano na Śląsku i Łużycach ponoć około 600. Pięć z nich wmurowano właśnie w narożniki kościelnej wieży w Bytomiu Odrzańskim. Są na nich symbole miecza, noża i… łopaty.

W wejściu do kościoła, także szczęśliwie niezeszpeconym tynkiem, w składających się na gotycki portal cegłach, na wysokości wyciągniętej ręki  zobaczymy liczne i bardzo wyraźne zagłębienia. Poczynili je kciukami średniowieczni bytomscy przedsiębiorcy. Obyczajem dawnych kupców było pieczętowanie handlowych kontraktów odciśnięciem kciuka na ścianie świątyni. Zanim powszechne stało się sporządzanie umowy na piśmie, potwierdzano w ten sposób transakcje i zobowiązania. Przykładając kciuk do ściany modlono się też za powodzenie w interesach. A interesy chyba szły w Bytomiu nieźle, bo kupcy wydłubali kciukami w cegłach całkiem spore dołki.

Znaki takie znajdziemy na portalach wielu śląskich i łużyckich kościołów, szczególnie w miastach handlowych. W pewnym sensie zwyczaj przetrwał do dziś. Powiedzenie „trzymać kciuki” pochodzi właśnie z czasów średniowiecza. Po niemiecku, w języku tutejszych dawnych kupców, brzmi ono „odciskać kciuki”.

Warto wiedzieć

* Wnętrze XIV-wiecznego kościoła jest dość ubogie. Uwagę zwraca ołtarz główny, w kształcie zdobnego w barokowe zawijasy owalu zawieszonego w absydzie prezbiterium.
* Bytom Odrzański do 1945 roku nazywał się Beuthen an der Oder.

Przeczytaj także...

Szawle. Gra wiatr na Górze Krzyży

Autorka: Anna Ochremiak

Setki, tysiące, dziesiątki tysięcy krzyży. Małe i duże, i całkiem ogromne. Stoją jedne obok drugich, opierają się o siebie nawzajem, wiszą, leżą... Stare i nowe. Otaczają szerokim łukiem rozległy plac u stóp góry, wspinają się na nią... są wszędzie.

Kraków. Kościół św. Barbary, mojej patronki

Autorka: Barbara Górecka

Z kościołem św. Barbary związane jest też podanie mówiące, że został on wykonany przez murarzy krakowskich, jako wotum, a do wzniesienia jego użyto cegły pozostałej z budowy kościoła Mariackiego.

Stargard Szczeciński. Największy w Europie krzyż pokutny

Autorka: Małgorzata Raczkowska

Stargardzki krzyż wystaje ponad powierzchnię na 2,77 metra, metr wkopano w ziemię. Wykonano go na miejscu z wapienia gotlandzkiego. Monolityczna rzeźba waży około dwu ton. Front zdobi rzeźba Chrystusa ukrzyżowanego

Poczytaj więcej o okolicy:

Leśna. Zamek Czocha skrywa tajemnice

Zielona Góra. Palmiarnia w Winnym Parku

Brzózka. Stąd bierzemy czas zimowy

Bytom Odrzański. Kot zaprowadzi cię do domu