Paryż
Montparnasse i polskie na nim groby
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Płaskorzeźba z popiersiem Henryki Pustowójtówny na cmentarzu Montparnasse w Paryżu to najpiękniejszy medalion nagrobny, jaki widziałam.
Przyglądam się tej wyjątkowej plakiecie i próbuję odczytać, co jest w niej takiego, co mnie porusza; czy ten warkocz i spokojny profil dziewczyny, której życie sprawiło, że należy do grona polskich kobiet walczących – walecznych.
Kobieta z powstania
Jako dwudziestopięcioletnia kobieta wzięła czynny udział w powstaniu styczniowym, walcząc z bronią w ręku w oddziale generała Mariana Langiewicza. Była jego adiutantem. Odznaczyła się nie tylko bohaterstwem na polu bitwy, ale i odwagą charakteru. Gdy podjęła decyzję żołnierskiego – u boku mężczyzn – uczestnictwa w powstaniu, naruszyła społeczną normę, w której kobieta pełniła ustaloną, tradycyjną rolę. Po powstaniu osiadła w Paryżu. W czasie wojny francusko-pruskiej i Komuny Paryskiej zaangażowała się jako sanitariuszka. Wyszła za mąż za Stanisława Lewenharda, również powstańca, lekarza w oddziale Langiewicza. Zmarła nagle w 1881 r.
Medalion w brązie, wykonany przez polskiego artystę z Krakowa Marcelego Guyskiego (1830-1893), umieszczony jest w tympanonie pomnika rodzinnego grobowca Lewenhardów. Patyna czasu dodała mu szczególnego uroku. Pod medalionem wykute zostało następujące epitafium: 1863 Henryka Lewenhard z domu Pustowójtow pełna odwagi energii poświęcenia w kraju i na wygnaniu na polu bitwy i w rodzinie 1843 – 1881. Zastanawia niewłaściwy rok urodzin Henryki Pustowójtówny, która przyszła na świat w 1838 r., a zmarła mając zaledwie 43 lata. Grób Henryki Pustowójtówny znajduje się na paryskim Cmentarzu Południowym, zwyczajowo zwanym Cmentarzem Montparnasse.
Zachować pamięć zbiorowym wysiłkiem
To nie jedyny na nim polski akcent. Wymienia się ponad 150 nazwisk polskich emigrantów i ich potomków, często urodzonych już we Francji. Spoczywają w grobach indywidualnych i grobowcach rodzinnych oraz w grobach zbiorowych. (…) polskie groby zbiorowe na cmentarzach Paryża są specyficzne i niezwykłe. Były sposobem na to, aby zachować zbiorowym wysiłkiem trwałą pamięć nie tylko o wydarzeniach, ale i o osobach, które poświęcając dla sprawy narodowej wszystko, żyły i zmarły na emigracji, po wielekroć w ubóstwie. W tym celu kupowano koncesje wieczyste, aby na jednej działce można było pomieścić kilkanaście trumien przeniesionych także z innych cmentarzy i wznoszono nad grobami pomniki z przemyślaną formą i symboliką. Był to pomysł Leona Stempowskiego, naczelnika powstania uszyckiego na Podolu w 1831 r., a na emigracji działacza niepodległościowego. Jego kontynuatorem był Józef Reitzenheim – Austriak z urodzenia – Polak z wyboru, który przeniósł ten pomysł także na inne cmentarze.*
Dwudziestu weteranów
Pierwsze polskie groby zbiorowe stanęły na Cmentarzu Montmartre. Na cmentarzu Montparnasse znajdują się trzy polskie groby zbiorowe. Największą „bratnią mogiłą” – jak można je nazwać – jest grób, w którym spoczywa 20. weteranów powstań listopadowego i styczniowego.
Przypis
* Polsko-francuski album „Na obcej ziemi. Groby polskie na cmentarzach paryskich i Montmorency. En terre d’exil. Tombeaux polonais dans les cimetières de Paris et de Montmorency”. Paryż 2011
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz