Kanonicy pojawili się w kościele katolickim we wczesnym średniowieczu. Tak nazywano duchownych żyjących według reguł kanonicznych przy katedrach i będących członkami katedralnych lub kolegiackich kapituł.

W ciągu wieków rola i znaczenie tego kościelnego tytułu ulegała zmianom, kanonikami mogły zostać również osoby świeckie. Przypomnę, że m.in. kanonikiem warmińskiej kapituły katedralnej był Mikołaj Kopernik (1473-1543). Współcześnie, szczegóły pomijam, jest to głównie tytuł honorowy nadawany szczególnie zasłużonym kapłanom. Przewodniczącymi kapituł byli prepozyci. Kanonicy mieszkali początkowo w przeznaczonych dla nich domach ? kanoniach, z reguły budowanych obok lub w pobliżu katedr lub kolegiat. Od XVI w. również w tak samo nazywanych wznoszonych dla nich domach.

Od domu dla kanoników ? do pałacowych rezydencji

W 100-tysięczntym dziś Ołomuńcu, do XVII w. ? czasu poważnych zniszczeń miasta i śmierci wielu jego mieszkańców podczas wojny trzydziestoletniej (1618-48) ? powstał cały zespół rezydencji kanoników. Początkowo, za czasów biskupa Jindřcha Zdika (1126-50), który m.in. obok katedry św. Wacława zbudował pałac biskupi i dom dla kanoników, a także przez wiele lat później, żyli oni pod jednym dachem. W miarę bogacenia się tutejszego kościoła, a także pojawienia się wśród kanoników członków zamożnych rodów szlacheckich, czy nawet książęcych, zaczęli oni budować dla siebie osobne rezydencje.

Zarówno dla wygody, jak i podnoszenia prestiżu. W ten sposób w sąsiedztwie Pałacu Arcybiskupiego, do roku 1777 biskupiego, i niedaleko katedry powstał cały zespół rezydencji kanoników. Jest ich, a przynajmniej tyle zachowało się do naszych czasów, 12, w tym jedna prepozyta. Budowano je w różnych okresach i stylach, a także przebudowywano, głównie w okresie baroku. Który był zarazem czasami prosperity gospodarczej miasta. To wówczas  wzniesiono lub zbarokizowano wiele, dziś zabytkowych budowli sakralnych i świeckich, słynny zespół fontann itp.

Uniwersytet, Caritas,  służba zdrowia?

Rezydencje tutejszych kanoników stoją, z jednym wyjątkiem pobliskiej ul. Mariańskiej, obok wspomnianego Pałacu Arcybiskupów przy krótkiej uliczce Wurma (Wurmova ulica). I odchodzącej od niej, też staromiejskiej uliczce Křižkovského, liczącej zaledwie kilkanaście numerów. Po obu stronach tej ulicy, chociaż głównie parzystej ? południowej. W większości są jednopiętrowe, chociaż jest zarówno dwupiętrowa, jak i parterowa. Ich barokowe frontony, z bramami obramowanymi kamieniem i dekoracjami, przeważnie kryją znacznie większe oraz bogatsze części wewnętrzne z dziedzińcami, a wokół nich kolejnymi skrzydłami.

Przeczytaj także...

Siemczyno. Barokowy pałac, największy w regionie

Autorka: Halina Puławska

Gdy patrzy się dzisiaj na pałac można sobie wyobrazić jak mogło tu być, tym bardziej, że poza bezpowrotną stratą wystroju wnętrza i zewnętrznych detali i ornamentów bryła pałacu pozostała bez zmian.

Grąbkowo. Nowe życie starego pałacu

Autor: Cezary Rudziński

Pałac okazał się ładną, sporą budowlą – głównym obiektem starego założenia parkowo-pałacowego, któremu aktualni właściciele przywracają dawną świetność. Pałac jest już zrewaloryzowany, w parku pozostało jeszcze sporo do zrobienia.

Ołomuniec. Tajemnice pałacu arcybiskupów

Autor: Cezary Rudziński

W gmachu mieszczą się też biura kurii, mieszkania księży oraz klasztor. Siedem reprezentacyjnych sal na piętrze skrzydła zachodniego oraz schody stanowią obecnie muzeum wnętrz. Tylko one są dostępne do zwiedzania.

Poczytaj więcej o okolicy:

Velehrad. Z pielgrzymką do Cyryla i Metodego

Ołomuniec. Niezwykła historia morowej kolumny

Ołomuniec. Skarby narodowej duchowości

Karwina. Krzywy kościół i pałac Fryštát