Zaniedbano drzewostan, doprowadzając do inwazji samosiejek. Stawiano pomniki zbyt ogromne (i nieładne) dla otoczenia. Choćby ten, poświęcony zasłużonym dla ruchu robotniczego, ustawiony w eksponowanym miejscu w 1975 r. zamknął oś widokową, a powstała przy nim na „łące” kwatera  zasłużonych zatłoczyła przestrzeń.

Nowi gospodarze nie czuli tego symbolicznego przesłania ubranego w formę odpowiednio poprowadzonych  ścieżek, miejsc widokowych z ławeczkami, wielobarwnej przyrody służącej ukojeniu. W świadomości szczecinian nie było bowiem żadnej łączności pomiędzy dawną, niemiecką, a nową, polską tradycją na tych terenach. Dopiero w połowie lat 70. zaczęto dostrzegać zabytkową wartość układu przestrzennego cmentarza centralnego i zachowanych na nim  przykładów sztuki sepulkralnej. Na zlecenie wojewódzkiego konserwatora zabytków sporządzono dokumentację fotograficzną i inwentaryzację zieleni. W 1985 r. zespół cmentarza wpisany został do rejestru zabytków. To duży krok naprzód. I chociaż zdarzały się nadal kradzieże, rozbiórki czy niefortunnie krajobrazowo stawiane pomniki, jako wynik nacisków różnych grup społecznych czy osobistych, prowadzone były i są prace rekonstrukcyjne potłuczonych zabytków i odnawianie zachowanych.

Ochroną i odnową otacza się powoli również polskie kwatery; kwaterę pionierów Szczecina z tragiczną przeszłością z pierwszych lat powojennych czy też powstałą w latach poprawności politycznej kwaterę zasłużonych.

Idąc trasą turystyczną z 1928 r. – teraz, skonfrontować możemy to co było, co pozostało z tym, co jest nowe, co odzwierciedla powojenną historię mieszkańców Szczecina. Powstaje nowa trasa turystyczna. Pojawia się bowiem coraz więcej głosów i przeświadczenia, że ten wielki park, ogród umarłych, należy wpisać na listę miejsc godnych zobaczenia w Szczecinie, tak jak Wały Chrobrego czy Zamek Książąt Pomorskich, spuściznę poprzedników.

Warto wiedzieć

Cmentarz Główny (Hauptfriedhof) był przed wojną miejscem hołubionym, eksponowanym turystycznie, reklamowanym. Pozostało wiele cennych informacji prasowych, kilka przewodników, zdjęć, opracowań dokumentacyjnych, planów zagospodarowania i bogactwa zieleni. Kartoteki i księgi pochówków spłonęły w czasie nalotów  w zbombardowanej bramie cmentarza w 1941 r.

Przeczytaj także...

Szczecin. Lapidarium na starym cmentarzu

Autorka: Halina Puławska

Na skraju cmentarza szczecińskiego powstaje od 2006 r. lapidarium. Z gaju urnowego pozostało niewiele, a cały ten obszar niemal w stu procentach został zniszczony lub uległ naturalnej degradacji przemijania...

Ateny. Zabytkowy cmentarz Alfa

Autorka: Halina Puławska

Pierwszy Cmentarz Ateński zwany również cmentarzem A (Alfa) jest najstarszym cmentarzem miasta Ateny, założonym na mocy królewskiego dekretu z 1834 r., zakazującego pochówków w kościołach.

Kraków. Współcześni na Cmentarzu Rakowickim

Autorka: Barbara Górecka

Aleja Zasłużonych liczy już około 150 grobów i na kolejne nie ma w niej miejsca. Wprawdzie jest też Aleja Zasłużonych na Nowym Cmentarzu Podgórskim, ale zainteresowanie tamtym miejscem jest niewielkie.

Poczytaj więcej o okolicy:

Szczecin. Książęca nekropolia pomorskich Gryfitów

Szczecin. Matka Ziemia powróciła po latach

Szczecin. Pola aniołków na Cmentarzu Centralnym

Szczecin. Dzieje krzyża na Cmentarzu Centralnym