Hauptfriedhof – Cmentarz Główny w Szczecinie wyrósł z XIX-wiecznej świadomości, iż nekropolia to połączenie mitycznej Arkadii, Pól Elizejskich, Wysp Szczęśliwych, Natury i Przyrody z galerią pamiątek narodowych, panteonem przodków, miejscem wspomnień, refleksji i medytacji*. 

Wychodząc z tego założenia wykorzystano walory terenu cmentarza wytyczając szerokie aleje spacerowe, alejki, placyki, obsadzone odpowiednio dobranymi drzewami i krzewami, które z biegiem lat stworzyły zaciszne zagajniki, a rozłożyste konary drzew otuliły polany i kwatery. Na skrzyżowaniach ustawiono studnie, a klomby obsadzono różami. Żywopłoty otaczające kwatery, a w nich poszczególne groby, tworzyły oazę intymności i spokoju.

Funkcjonujący od 1901 r. cmentarz został zlokalizowany na zachód od centrum miasta na terenie bogatym w pagórki i naturalne akweny wodne. Początkowo zajął teren 64 hektarów, ale już w latach 20. XX w. powiększył się do 152 ha. Topograficzny rysunek założycielskiej, najstarszej części nekropolii wygląda z lotu ptaka jak kwiat, jak secesyjny ornament. Łagodne krzywizny równoległych względem siebie traktów otaczających centralny punkt ornamentu – kaplicę, poprzecinane są siatką promieniście rozchodzących się dróżek.

Nic tu nie było przypadkowe. Brama główna usytuowana jest od północy. Od niej poprowadzona została szeroka aleja platanowa na południe, dochodząca do kaplicy. To aleja z mroku (północy) do światła, do wieczności. Od kaplicy, zorientowanej na osi wschód – zachód wytyczona została na zachód szeroka aleja topolowa, niby łodyga zwieńczona rozetą kwiatu. To droga ze światła do cienia, droga przemijania. Kaplica stoi na wzniesieniu, z którego rozciąga się widok na basen w dolinie przed nią, a dalej na wzniesienia – jedno, drugie, trzecie… Obsiane trawą, okolone obustronnie żywopłotami i szpalerami ciemnych ścian świerkowych – na tarasy.

Odpowiednio dobrane rośliny niosły symboliczny ładunek odrodzenia i przemijania, wieczności i nieśmiertelności, symbiozy życia i śmierci. Drzewa, przeważnie liściaste (np. topole – drzewo Pól Elizejskich), dąb – znak długowieczności, nieśmiertelności i siły, symbol królewskiego majestatu i potęgi, lipa, brzoza – symbolizująca wiosnę, początek, życie, bluszcz – symbol wieczności, konwalia – symbol czystości…

* Cytat na wstępie przytoczyłam z artykułu A. Zabłockiej „Cmentarze” w: Spotkania z zabytkami, nr 2/1984.

Przeczytaj także...

Kraków. Jak powstawał Cmentarz Rakowicki

Autorka: Barbara Górecka

Obecnie na Rakowicach znajdują się Stary Cmentarz i Nowy Cmentarz przy ulicy Prandoty. Oddzielone są od siebie tą ulicą. Na Starym Cmentarzu wyodrębnić można: cywilny, wojskowy i Aleję Zasłużonych.

Arles. Prowansalska nekropolia Alyscamps

Autorka: Halina Puławska

Nekropolia Alyscamps była rozległym zespołem funeralnym, pogańskim i chrześcijańskim, czynnym przez ponad 1500 lat. Stała się dla dawnych chrześcijan najbardziej pożądanym miejscem spoczynku.

Ateny. Zabytkowy cmentarz Alfa

Autorka: Halina Puławska

Pierwszy Cmentarz Ateński zwany również cmentarzem A (Alfa) jest najstarszym cmentarzem miasta Ateny, założonym na mocy królewskiego dekretu z 1834 r., zakazującego pochówków w kościołach.

Poczytaj więcej o okolicy:

Szczecin. Książęca nekropolia pomorskich Gryfitów

Szczecin. Pola aniołków na Cmentarzu Centralnym

Szczecin. Matka Ziemia powróciła po latach

Szczecin. Lapidarium na starym cmentarzu