Kalisz
Kościół pojezuicki, czyli garnizonowy
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
W kościele pochowani byli m.in. prymas Stanisław Karnkowski, którego szczątki przeniesiono w roku 1798 do bazyliki oraz starosta żywiecki Krzysztof Czarnecki, ojciec hetmana. Zachowały się epitafia (pamiątkowe tablice). Najstarsze jest epitafium prymasa Stanisława Karnkowskiego z roku 1611. Następne, z roku 1622, sławi Teodora Dadźboga Karnkowskiego, dworzanina króla Zygmunta III a później wojewodę dorpackiego.
Jest i w kościele płyta nagrobna Jana i Katarzyny Ciświckich z Żernik, pochodząca z roku 1575. Wiele razy będąc na mszy niedzielnej wpatrywałem się w tę płytę i jej szczegóły. Podobała mi się. Ta płyta znajdowała się do roku 1942 w kapliczce we wsi Żerniki nad Prosną. Hitlerowcy rozebrali tę kapliczkę, a jeden z mieszkańców ukrył płytę. Około roku 1953 płytę wmurowano w filar między nawami. Jest to obecnie najstarszy zabytek w kościele.
Kościół jest dobrze opisany. Jezuici inwentaryzowali wyposażenie do roku 1751. Opisywali lokalizacje i wygląd ołtarzy. Zachowały się w nawach bocznych sztukaterie o ornamentach barokowych, w które wpleciono symbole chrześcijańskie. Po stronie prawej kaplice poświecono Świętym Ojcom Zakonu i męczennikom. Po lewej kaplice poświęcono świętym, którzy czcili Maryję i ślubowali jej czystość oraz zmarli młodo. Cztery środkowe ołtarze poświęcone były najpopularniejszym świętym jezuickim. Na szklanych tabliczkach umieszczono opisy kaplic.
Kaplice poświęcone są:
* Chrystusowi Ukrzyżowanemu – z ołtarzem z czarnego marmuru na blasze, tzw. kaplica Szyszkowskich z ołtarzem Matki Boskiej Bolesnej z roku 1638; ufundowana przez Mikołaja Szyszkowskiego a rozebrana w XIX w. Była dostawiona do narożnika nawy kościoła. W kaplicy tej zatrudniony był przez kolegium ksiądz i muzycy.
* Ignacemu Loyoli, który był założycielem Towarzystwa Jezusowego, pierwszym generałem zakonu.
* Św. Franciszkowi Ksaweremu, patronowi misjonarzy.
* Św. Męczennikom Japońskim. Ażurowa przesłona nad kaplicą informuje o trzech męczennikach japońskich: Paweł Miki, Jan Soan de Goto i Jakub Kisai. Męczennicy Japońscy z Nagasaki byli w XVII i XVIII w. otoczeni szczególnym kultem jezuitów.
* Matce Boskiej; najpierw była przy ścianie sąsiadującej z prezbiterium, gdzie ustawiony był ołtarz Matki Boskiej Śnieżnej sprzed roku 1626.Około roku 1737 do kaplicy wstawiono drugi ołtarz Matki Boskiej Posiłkującej.
* Św. Stanisławowi Kostce, który był pierwszym Polakiem zgłoszonym do nowicjatu jezuitów. Stanisław nie ukończył nowicjatu bo ciężko zachorował i zmarł 15 sierpnia w roku 1568 w Rzymie, w uroczystość Wniebowzięcia NMP. Jest patronem Polski i patronem młodzieży na całym świecie.
* Św. Alojzemu Gonzaga, patronowi studiującej młodzieży.
* Św. Franciszkowi Borgiaszowi. Kaplica do roku 1751 nie miała ołtarza a prawdopodobnie przed rokiem 1773 zmieniono wezwanie i ustawiono ołtarz św. Kazimierza.
Chór i zakrystia
W roku 1613 wymieniono w inwentarzu emporę muzyczną, taki balkon nad wejściem do kościoła. Na emporze ustawione były organy wspomniane w inwentarzu jezuickim z roku 1682.
Chór muzyczny istniejący dziś wzniesiony został w roku 1878 z dodanym piętrem dolnym przeznaczonym dla kaliskich fabrykantów. Wznieśli go ewangelicy. Wejście na emporę było wąskim korytarzem z kolegium. Korytarz od głównego wejścia kolegium do zakrystii, prezbiterium i na empory był schodami wykonanymi w obrębie grubego muru. Schody znajdujące się w klatce schodowej prowadziły do korytarza na piętrze gdzie łączyły się z drugim piętrem kościoła i kolegium.
Zakrystię wzniesiono razem z kościołem. Oświetlona była dzięki dwóm dużym oknom. W roku 1665 miała dębową podłogę. Z prezbiterium do zakrystii prowadziło ozdobne wejście przez drewniane drzwi i wąski korytarz prowadzący również do kolegium i na emporę.
Po przejęciu posiadłości jezuickich przez pruski rząd w roku 1798 zakrystia została oddzielona od kościoła. W latach 1823-24 włączono ją do Pałacu Komisji Wojewódzkiej, dzisiejszego Starostwa. W roku 1824 w zakrystii znajdowała się spiżarnia a obok w pomieszczeniu była kuchnia. Schody prowadzące kiedyś do kościoła i pokoi księży prowadziły w tym okresie do pomieszczeń mieszkalnych na piętrze.
W rękach ewangelików
W roku 1773 na mocy dokumentu kasacyjnego papieża Klemensa XIV rozwiązano Towarzystwo Jezusowe. Kościół jednak nadal działałjako katolicki, parafialny, przy szkołach Komisji Edukacji Narodowej. Po zawaleniu się kolegiaty świątynia pełniła jej rolę w latach 1783-90. Świątynia była też kościołem bonifratrów, katolickiego zakonu szpitalnego, sprowadzonego z Warszawy do części zabudowań pojezuickich. W roku 1795 rząd pruski przejął posiadłości jezuickie. A w roku 1798 biskup Ignacy Krasicki zmuszony był przekazać kościół pojezuicki gminie ewangelickiej.
Zwiedzając dziś kościół garnizonowy to możesz zapoznać się
na szklanych tabliczkach z opisem tych kaplic : pod jakim
wezwaniem była tu kaplica , o historii kaplicy ,
o ich wystroju , wyposażeniu oraz znaczeniu symboli .
Na jednej z nich podano plan kościoła na poszczególnych
kondygnacjach z roku 1780 .
Kościół garnizonowy jest ciekawie położony .
60 metrów jest do bazyliki z cudownym obrazem św. Józefa .
Idąc dalej masz klasztor pobernardyński z kościołem w którym
dziś są jezuici . Gdy przejdziesz koło ratusza to skręć
z ulicy Zamkowej w Kanonicką gdzie jest Katedra . A stamtąd
idąc koło ratusza udasz się w kierunku klasztoru o.o. franciszkanów
z ciekawym kościołem , pewnie najstarszym w Kaliszu .
To tam w trakcie remontu odkryto malowidło św. Krzysztofa obok
ołtarza głównego o wysokości 16 metrów .
Kościół garnizonowy można zwiedzać w określonym czasie
a nawet spotkać się z archeologiem , astronomem lub księdzem
i poznać historię tego kościoła .
We wrześniu roku 2023 wisiało ogłoszenie informujące o tym .