Grab
Dwa cmentarze z pierwszej wojny
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Na Podkarpaciu znajdziemy wiele cmentarzy z czasów I wojny światowej. Tylko w przygranicznej miejscowości Grab (k. Ożennej), w gminie Krempna w Beskidzie Niskim zlokalizowane są dwa cmentarze. Noszą numery 4 i 5.
Cmentarz nr 5 znajdziemy we wsi, na terenie prywatnego gospodarstwa. Sympatyczni gospodarze pozwalają przejść przez podwórko. Cmentarz zaprojektował Dušan Jurkowič. Prostokątny teren otoczony jest drewnianym płotem. Od strony gospodarstwa stoi kamienny pomnik. Nakrywa go oryginalny krzyż z daszkiem. Na mogiłach drewniane krzyże nakryte daszkami. Pochowani są tu żołnierze, którzy polegli, zmarli i zamarzli w najbliższej okolicy podczas walk w zimie 1914/1915 r. Walki toczyły się o przełęcze karpackie i oblężoną przez Rosjan Twierdzę Przemyśl. Tu pochowano 266 rosyjskich żołnierzy w 27 mogiłach zbiorowych i 6 indywidualnych. W 2002 roku dokonano renowacji cmentarza.
Cmentarz nr 4 znajdziemy niedaleko, przy drodze prowadzącej na graniczną przełęcz. Zaprojektował go również Dušan Jurkowič przy współpracy z Adolfem Kašparem. Zlokalizowany jest pod lasem. Wejście główne zbudowano z ciosanego kamienia. Po przeciwnej stronie stoi zrekonstruowany w 1995 roku pomnik w kształcie wieży łemkowskiej cerkwi. Zachowała się tu oryginalna tablica piaskowcowa z wyrytymi napisami. Cmentarz, na planie kwadratu, otoczony jest wałem ziemnym umocnionym murem kamiennym. Jest tu 31 mogił zbiorowych i 53 pojedyncze. Leżą tu żołnierze różnych armii. W latach 1992/1995 cmentarz odnowiono siłami społecznymi, przy współpracy polsko-austriackiej.
Grab jest miejscowością z historią. Na przełomie XIV i XV wieku, przez przełęcz nad Grabiem prowadził szlak handlowy z Jasła do Bardiowa. Grab miał cerkiew i byłę siedzibą parafii. Należały do niej Ożenna, Nieznajowa, Świątkowa Mała i inne mniejsze osady. Na przełomie lat 1769 i 1770 ponad wsią stał obóz konfederatów barskich pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego. Stacjonowało tu nawet dwa tysiące konfederatów. W styczniu 1770 roku, w czasie ich nieobecności w bazie, obóz zajęły wojska rosyjskie i zniszczyły umocnienia. Konfederaci zmienili miejsce pobytu – przenieśli się do Koniecznej i Izb. Rok 1849 też został w pamięci. Przez wieś przeszły wojska rosyjskie, wędrujące tłumić powstanie węgierskie. Przemarsz ten był jednym z powodów rozwoju orientacji prorosyjskiej wśród Łemków. W 1904 roku istniała tu szkoła i poczta, a wieś liczyła ponad 670 mieszkańców.
Warto wiedzieć
* Ważną postacią związaną z Grabiem był prawosławny duchowny o. Maksym Sandowycz, działający na początku dwudziestego wieku. Jego aresztowanie zatrzymało rozwój prawosławia na Łemkowszczyźnie.
* W 1945 roku większość mieszkańców wywieziono do Związku Radzieckiego. Pozostałych wysiedlono na Ziemie Zachodnie. Gospodarstwa łemkowskie zajęli polscy osadnicy. Po latach wróciło tu kilka rodzin łemkowskich.
Poczytaj więcej o okolicy:
Zajrzyj na te strony:
Komentarze: 1
Dodaj komentarz
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Adolf Kašpar nie jest współtwórcą cmentarza wojennego nr 4. Jest to błędne mniemanie, spowodowane tym, iż widnieje on w podpisie pocztówki z makietą tego cmentarza. Był on jedynie grafikiem, który namalował wizję architektoniczną tego cmentarza, nic więcej.