Kraków
Najstarsze kolegium najstarszej uczelni
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
12 maja 1364 r. Kazimierz Wielki założył pierwszą polską uczelnię – Akademię Krakowską. Z początku nazywała się Studium Generalne.
Do funkcjonowania uniwersytetu potrzebna była zgoda papieża Urbana V z Awinionu. W dniu ogłoszenia królewskiego aktu założycielskiego uniwersytetu, rada miejska Krakowa przyznała uczelni liczne przywileje. Źródłem utrzymania krakowskich profesorów były dochody z żup solnych.
Pierwsze zapiski o funkcjonowaniu uniwersytetu pochodzą z roku 1367. Wykłady prowadzono na wydziale sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. W roku 1406 utworzono samodzielne katedry matematyki i astronomii. Ważny był wydział prawa, który miał 8 katedr: 3 prawa kanonicznego i 5 prawa rzymskiego.
Trzy kolegia, jedno najważniejsze
Akademia Krakowska składała się z kolegiów, które były miejscem pracy wydziałów. Tu odbywały się zajęcia dydaktyczne, żyli w nich i pracowali uczeni.
Collegium Maius ma początki w roku 1400. Wtedy król Władysław Jagiełło, po odnowieniu uniwersytetu, przekazał mu kamienicę kupioną za kosztowności królowej Jadwigi przekazane przez nią w testamencie. W roku 1403 powstał budynek Collegium Iuriducum przeznaczony dla prawników, a w roku 1449 Collegium Minus. Głównym budynkiem uniwersyteckim do XVIII wieku było jednak Collegium Maius. Tu urzędował rektor, mieszkali w nim i pracowali dziekani wydziałów nauk wyzwolonych, teologii i medycyny. Znajdowała się tu biblioteka, skarbiec, archiwum i cela więzienna zwana karcerem. Na terenie Collegium Maius odbywały się zebrania uczonych oraz członków kolegiów i wydziałów.
Wkrótce budynek stał się zbyt mały
Dlatego w roku 1417, za zgodą króla, wojewoda krakowski Piotr Szafraniec kupił dwa przyległe budynki z oficynami, a w roku 1434 dokupiono kolejny budynek znajdujący się przy ulicy św. Anny. Kamienice rozbudowano, stawiano też nowe budynki.
W roku 1462 pożar z klasztoru dominikańskiego sięgnął aż do Collegium Maius. Straty jednak były niewielkie i przystąpiono do renowacji. Kolejny pożar z roku 1492 zniszczył zabudowania Collegium Maius. Straty były większe, ale zdecydowano o odbudowie i rozbudowie uniwersytetu. Dwa lata później w murze Lektorium Sokratesa profesorowie teologii znaleźli skarb wartości 2508 złotych, schowany prawdopodobnie przez dawnych właścicieli kamienicy. Za te pieniądze zbudowano w roku 1493 schody i arkadowy krużganek. W roku 1540 zakończono budowę biblioteki i ogrodu profesorskiego. Wtedy to kolegium otrzymało dzisiejszy późnogotycki wygląd.
W XVII i XVIII wieku Kraków przezywał kryzys. Najazdy szwedzkie nie uczyniły zniszczeń w zabudowaniach kolegium, ale też ze względu na brak funduszy nie inwestowano w przebudowę renesansową czy barokową Collegium Maius. Wykonywano tylko pilne remonty.
Od Kołłątaja do dziś
W latach 1777-83, za zgodą Komisji Edukacji Narodowej Hugo Kołłątaj przeprowadził reformę uczelni, rozszerzającą jej kompetencje o zwierzchnictwo nad szkolnictwem niższym. Reforma ta zlikwidowała w krakowskim Collegium Maius profesorskie rezydencje i wyprowadziła z budynku wiele sal dydaktycznych zachowując bibliotekę i archiwum.
W latach 1840-70 przebudowano Collegium Maius w stylu neogotyckim z przeznaczeniem na siedzibę Biblioteki Jagiellońskiej. Jednak w latach 1949-64 budynek odnowiono likwidując styl neogotycki i przywracając mu pierwotny wygląd. Krakowskie Collegium Maius jest dziś najstarszym średniowiecznym, świeckim, budynkiem uniwersyteckim w Polsce.
Zespół gotyckich kamienic
Krakowskie Collegium Maius jest zespołem połączonych średniowiecznych kamienic z kamienia i cegły na planie czworoboku. W XV wieku kamienice w rejonie kolegium połączono tworząc między nimi arkadowy dziedziniec z krużgankami. Z dziedzińca można obserwować zegar który wygrywa melodie i prezentuje pochód figur przedstawiających postacie związane z uniwersytetem.
Poza kamiennym domem Pęcherza wszystkie budynki Collegium Maius miały powierzchnię całkowitą około 2590 m. kw. Budynki były podpiwniczone i miały parter oraz dwa piętra. Dachy były strome i pokryte gontem a później dachówkami. Woda z dziedzińca odpływała specjalnymi kanałami pod bramami na ulicę i do rynsztoka. Znajdująca się na dziedzińcu studnia w roku 1517 otrzymała nowe ocembrowanie, gontowy daszek i mosiężne wiadra.
Poczytaj więcej o okolicy:
Komentarze: 1
Dodaj komentarz
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
W Toruniu też jest Collegium Maius Uniwersytetu Mikołaja Kopernika .
Neogotycki gmach wzniesiono w latach 1905- 1907 .
Od roku 1999 mieści się w nim Wydział Filologiczny .
W roku 2005 budynek wpisano w rejestr zabytków .