Swołowo
Stolica Krainy w Kratę
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Jest taki region w Polsce, który nazywany jest Krainą w Kratę. Spotyka się w nim bowiem charakterystyczne zabytkowe budynki szkieletowe.
Konstrukcje podobne są do „muru pruskiego”, ale jednak inne – elementy drewniane łączone są głównie pod kątem prostym. Drewno smołowane jest na czarno, wypełniające je mury – bielone. W ten sposób zbudowane są nie tylko domy, stodoły, obory i inne budynki gospodarskie, ale również młyny, kuźnie, szkoły, dwory i kościoły.
1500 starych budynków
Region ten znajduje się na Pomorzu Środkowym, w okolicach Słupska i Ustki, a jego obecna, świetnie oddająca istotę rzeczy nazwa, jest młoda. Powstała jesienią 1996 roku w trakcie opracowywania przez członków słupskiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Elżbietę Szalewską i Stanisława Szpilewskiego, wystawy fotograficznej ukazującej krajobraz kulturowy Ziemi Słupskiej. Od nazwy tej wystawy zaczęto nazywać cały region. Według dr E. Szalewskiej, w pasie nadmorskim od Łeby po Darłowo zachowało się jeszcze około 1500 budynków szkieletowych z przełomu XIX i XX wieku. Najwięcej w Swołowie – około 70 i Starym Jarosławcu – 69, w Bierkowie 52, w Krzemienicy 51, w Starkowie 50. Ponadto w Bydlnie, Kobylnicy i wielu innych miejscowościach. Nie wszystkie, zwłaszcza kuźnie i wiatraki, a więc związane z ginącymi zawodami, udało się uratować przed zniszczeniem.
Dziewięć wieków historii jednej wsi
Główna miejscowością – „stolicą” tego regionu jest wieś Swołowo. To jedna z najstarszych w tej części kraju, z metryką od 1230 roku. Wówczas to bowiem sławeński książę nadał ją zakonowi joannitów sprowadzonemu do Starego Sławna. Nadanie wsi „Zelov” lub „Zwolov” – współczesne Swołowo – zatwierdził w 1240 roku gdański książę Świętopełk II. Większość wsi Krainy w kratę posiada akty lokalizacyjne z XIII i XIV w, co związane było z akcją osadniczą prowadzoną przez zakony. Przeszczepiały one równocześnie na ten teren zachodnioeuropejskie wzorce budowania domów, zagród i ładów przestrzennych. Później wieś należała do rodów szlachty pomorskiej.
Na planie wrzeciona
Od połowy XIX w trwał intensywny rozwój i rozbudowa wsi. Wzniesiono większość budynków zachowanych do naszych czasów. Pośrodku wsi znajdował się, i jest nadal, długi plac wrzecionowatego kształtu, tzw. nawsie ze stawem i kościołem, otoczony dwiema wiejskimi drogami. Frontami do nich stały chłopskie zagrody bogatych rolników. Bardziej przypominające zresztą szlacheckie folwarki lub małe fortece zbudowane na planie kwadratu lub prostokąta. Od strony drogi stał budynek bramny przez który wchodziło się na podwórze. Boki zajmowała stodoła oraz budynek gospodarski. Dom mieszkalny stał po stronie przeciwległej do bramy.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz