Łosie to spora wieś łemkowska w dolinie Ropy. W centrum wsi znajdziemy greckokatolicką cerkiew p. w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Jest to cerkiew łemkowska, ale użytkowana też była przez katolików rzymskich do momentu wybudowania nowego kościoła w 2002 roku.

Cerkiew zbudowana została w 1810 roku z fundacji hrabiego Stanisława Siemieńskiego z Biecza. Był on ówczesnym właścicielem Łosi. Cerkiew była przebudowana, ale nie znana jest dokładna data. Przypuszcza się, że był to 1876 lub 1928 rok. Powiększono ją wtedy i przekształcono. Powiększono nawę i dobudowano dwie zakrystie przy prezbiterium. Wtedy też ją otynkowano. W 1952 roku przy kolejnym remoncie znowu położono tynk. W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku tynki zerwano i całość pokryto gontem.

Po wysiedleniu Łemków cerkiew pełniła rolę kościoła katolickiego. Kiedy Łemkowie zaczęli wracać to odbywały się tu sporadyczne nabożeństwa greckokatolickie. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku ponownie stała się własnością parafii greckokatolickiej.

Cerkiew jest trójdzielna z kwadratowym prezbiterium oraz szeroką nawą. Babiniec tu jest nieduży, a do niego dostawiono izbicową wieżę z przedsionkiem. Dach ma nieregularny, kalenicowy i kryty blachą. Zwieńczony jest dwiema baniastymi, blaszanymi, niewielkimi kopułami. Podobna baniasta kopuła, ale troszkę większa, jest na wieży.

Wnętrze cerkwi jest nakryte płaskimi stropami. Stropy i ściany zdobione są polichromią ornamentalną i figuralną. Ikonostas jest kompletny i pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku. Ciekawa jest tu ikona chramowa (Narodzenie NMP). W nawie są dwa barokowe ołtarze boczne. Jeden przedstawia Wniebowstąpienie, a drugi Chrystusa Błogosławiącego. Ściany zdobione są ikonami i obrazami z końca XIX i początku XX wieku.

Ogrodzenie placu cerkiewnego wykonane jest z kamieni i pokryte daszkiem. Z jednej strony wprowadza tu duża, murowana brama-dzwonnica, a z drugiej strony też murowana ale mała bramka. Ta jest ozdobiona kopulastą kopułą z krzyżem.

Warto wiedzieć

* Na poddaszu tej cerkwi chroni się kolonia jednego z najrzadszych w Europie gatunków nietoperzy ?  Podkowca Małego. Ten zagrożony gatunek wymaga czynnej ochrony.
* Cerkiew w Łosiach należy do grupy cerkwi zachodniołemkowskich.   Tradycyjnie były to budowle drewniane budowane według określonych zasad:  w większości można wyróżnić prezbiterium, nawę i babiniec, czyli przedsionek. Ten trójpodział odpowiadał podziałowi wszechświata na przestrzenie: boską, dla tych co do niej dążą i dla grzeszników. Prezbiterium jest najczęściej kwadratowe lub oktagonalne (o ośmiu bokach), a nawa kwadratowa lub prostokątna. Nawa i prezbiterium przykryte są dachami namiotowymi, łamanymi uskokowo, pobite są gontem i mają sygnaturki lub barokowe hełmy. Dzwonnice-wieże najczęściej wznoszono od zachodu, ponad wejściem do wnętrza świątyni (nad babińcem). Wieże również wieńczono kopułami z  krzyżem.

Przeczytaj także...

Beskid Niski. Ladomirová i cerkwie z listy UNESCO

Autorka: Barbara Górecka

Wszystkie cerkwie posiadają ikonostasy i pełne wyposażenie cerkiewne. Obecnie służą grekokatolikom. W tym rejonie przeważają drewniane cerkwie łemkowskie typu południowego.

Hańczowa. Cerkiew Opieki Bogarodzicy

Autorka: Barbara Górecka

Pod koniec lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku zapadła decyzja o jej rozbiórce ze względu na jej fatalny stan. Udało się jednak ją uchronić. W latach 1960-72 przeprowadzono remont, a w pracach uczestniczyli miejscowi Łemkowie.

Kraków. We wnętrzu bazyliki Mariackiej

Autorka: Barbara Górecka

Największym skarbem Bazyliki Mariackiej jest piętnastowieczny Ołtarz Wita Stwosza. Jest to arcydzieło rzeźbiarskie z czasów późnego gotyku. Wykonany był w latach 1477-89 z drewna dębowego.