A w rok po jej kanonizacji, w 1392 r, na prośbę wielkiego mistrza krzyżackiego, do Gdańska przybyło z Valdsteny kilka zakonnic, aby przy kaplicy Pokutnic zorganizować klasztor Najświętszego Zbawiciela. Papież Bonifacy IX, który kanonizował św. Brygidę, udzielił na to zgody w 1394 roku i w dwa lata później klasztor oficjalnie erygowano. Rozpoczęto też budowę klasztornego kościoła obok pomieszczeń zakonnych, zachowując fragment wcześniejszej gotyckiej kaplicy. Biskup Stefan z Chełmży konsekrował go w 1397 r, chociaż jego budowa, z przerwami i przebudową na świątynię trójnawową, trwała do roku 1514.

Parę faktów z przeszłości

Jako ciekawostkę warto odnotować, że kościół zbudowano nie na planie prostokąta, lecz – to chyba wyjątkowy przypadek – trapezu, dostosowując jego kształt do przebiegu sąsiadujących z nim ulic. W 1400 r. obok klasztoru żeńskiego, wzniesiono, oddzielony wysokim murem, klasztor męski. Do zadań jego kapłanów należało sprawowanie liturgii w kościele klasztornym i opieka duszpasterska nad siostrami brygidkami. Po z góra 1,5-wiekowym okresie rozkwitu zakonu, jego sytuacja pogorszyła się. W 1587 r. spłonął kościół i część budynków klasztornych, później zaczęły się konflikty z luteranami z rady miasta.

Następnie miały miejsce grabieżcze napady na klasztor, wprowadzenie zakazu przyjmowania do niego nowicjuszek, a w konsekwencji rozkład życia wspólnotowego i znaczne pogorszenie sytuacji materialnej. Poprawiła się ona po przybyciu do Gdańska, wbrew luterańskiej radzie miasta, jezuitów i objęciu przez nich w 1606 r. duszpasterstwa nad brygidkami. Nie tylko wznowiono wówczas nowicjat, ale założono także przyklasztorną szkołę dla dziewcząt. Odbudowano też kościół nadając mu kształt, zachowany z zewnątrz do naszych czasów. Wewnątrz znajdowało się 11 ołtarzy z obrazami gdańskich mistrzów.

Trudne lata

Wieki XVII i XVIII były dobre dla kościoła i zakonu, chociaż nie był on liczny, gdyż liczba zakonnic wahała się w nim od 40 do 60. Ponieważ sąsiedni, pierwszy w Gdańsku kościół parafialny św. Katarzyny przejęli luteranie, w 1660 r. parafię katolicka utworzono przy kościele św. Brygidy. Sytuacja zakonu zmieniła się po rozbiorach Polski. Jego majątek zagarnęły Prusy, zabraniając nowicjatu. Podczas wojen napoleońskich w 1807 r. wojsko francuskie przekształciło budynki zarówno klasztoru żeńskiego jak i męskiego w koszary, a kościół w warsztaty zbrojeniowe.

Towarzyszyły temu grabieże cennych przedmiotów i kościelnego wyposażenia. W 1817 r. pruski król Fryderyk Wilhelm III sekularyzował klasztor św. Brygidy, z tym, że przejęcie go na własność rządu miało nastąpić dopiero po śmierci ostatniej mniszki, co stało się w roku 1885. Wcześniej próbą ratowania tego, co pozostało z klasztoru, było utworzenie przez biskupa włocławskiego w kościele klasztornym parafii wojskowej. W latach 1849-51 rozebrano budynki klasztorne, budując na ich miejscu obecną plebanię. W okresie Wolnego Miasta Gdańska (1920-39) kościół św. Katarzyny stał się parafialnym dla części Gdańska.

Ogromne zniszczenia i powojenne pożary

Ogromne zniszczenia dotknęły kościół w trakcie walk sowiecko-niemieckich w marcu 1945 r oraz po zdobyciu miasta przez wojska radzieckie i polskie. Sowieci traktowali je jako niemieckie, przez trzy tygodnie dewastowali, plądrowali i palili zarówno mieszkania i domy, jak i świątynie bez względu na wyznanie. Poważnie uszkodzili też kościół św. Brygidy. Pozostały po nim mury oraz tylko część dachu i sklepienia. Skalę zniszczeń pogłębiły pożary w latach 1957 i 1969. Ruiny w roku 1970 władze przekazały katolickiej diecezji gdańskiej. Mianowany proboszczem ks. Henryk Jankowski rozpoczął odbudowę, uzyskując także pomoc materialną z Niemiec.

Przeczytaj także...

Gdańsk. Największa ceglana świątynia świata

Autor: Cezary Rudziński

Aż do czasów reformacji był to kościół katolicki z, głównie, gotyckimi ołtarzami pełnymi rzeźb i obrazów. W 1529 r. odbyło się w nim pierwsze nabożeństwo luterańskie. Z tym, że ołtarz główny aż do roku 1572 służył katolikom...

Gdańsk. Skarby Głównego Miasta

Autor: Cezary Rudziński

Można mieć zastrzeżenia do niektórych realizacji architektonicznych, chociażby sposobu odbudowania niektórych zabytkowych kamieniczek. Jednak po obejrzeniu w Zielonej Bramie zdjęć powojennych ruin, widok budzi zachwyt i niedowierzanie.

Łuck. Liczne świątynie wielu religii

Autor: Cezary Rudziński

Część z łuckich świątyń nie istnieje, lub zachowały się z nich tylko fragmenty. Na miejscu jednych wznoszono kolejne, a dzieje niemal każdej z nich, to barwna, ciekawa historia.

Poczytaj więcej o okolicy:

Gdynia. Nadmorski pomnik malarza marynisty

Gdańsk. Muzeum II Wojny Światowej

Gdynia. Kobiecy jazz w mieście żeglarzy

Sopot. Park Północny, czyli na północ od Molo