Erywań
Katogike ? ocalona świątynia
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
W centrum Erywania, przy zbiegu ulicy Abowiana (Abovyan) i alei Sajat-Nowa (Sayat-Nova) stoi, nieco cofnięty od narożnika, niezwykły świątynny tandem.
Maleńka, wielkości kaplicy, z poczerniałymi od starości ścianami z niegdyś różowego tufu wulkanicznego, Katogike (Katoghike St. Astvatsatsin) p.w. Mastki Bożej. I znacznie większa od niej, nowiutka, chociaż w tradycyjnym w Armenii stylu architektonicznym, p.w. św. Anny. Dzieli je od siebie niespełna metr odległości i blisko 8 wieków (!) niezwykłej historii. Dodam, że niektórzy polscy autorzy, także przewodników, tę małą nazywają błędnie kościołem św. Katogike. Widocznie nie wiedzą, że pochodząca z greki nazwa ?katholiké? znaczy ?powszechny?, lub ?ogólny?. O tego słowa pochodzi przecież nazwa kościół katolicki, czyli powszechny. Oraz, że w ten sposób nazywane są w Armenii główne świątynie w poszczególnych miejscowościach. O ile, oczywiście, jest w nich więcej niż jedna.
Kino zamiast najstarszego kościoła
Maleńka świątynka p.w. Matki Bożej wzniesiona została w Erywaniu na początku XII wieku. O tym, że jest to najstarsza świątynia zachowana w armeńskiej stolicy współcześnie dowiedziano się zaledwie kilkadziesiąt lat temu. Starsza od niej, p.w. św. św. Piotra i Pawła, z metryką podobno od V-VI w., stojąca przy tej samej ulicy Abowiana, tylko po jej przeciwnej stronie i o jedną przecznicę ? chyba nie więcej niż 100 metrów ? dalej w kierunku współczesnego ścisłego centrum, zburzona została przez komunistycznych barbarzyńców w 1931 roku, aby na jej miejscu postawić? kino ?Moskwa?. Stojące nadal, chociaż słyszałem o planach odwrócenia sytuacji: zburzenia kina i wzniesienia na dawnym miejscu repliki tamtej świątyni.
?Pod kilof? miała pójść także, w 1936 roku, katedra Katogike, zbudowana w latach 1693-95 jako trójnawowa bazylika. Kilkanaście lat wcześniej bowiem, 6 czerwca 1679 roku, Erywań nawiedziło katastrofalne trzęsienie ziemi, po którym odbudowano miasto. Obecna stolica Armenii była wówczas prowincjonalną mieściną, która w latach 1513-1737 aż czternastokrotnie zmieniała przynależność. Raz należała do Persji, innym razm do Turcji i chyba tylko historycy potrafią dokładnie wskazać, mnie nie udało się znaleźć takiej informacji, kto nią rządził w latach kataklizmu i odbudowy. Nikt nie wiedział więc, a przynajmniej nie dotarło to chyba do potomnych, że maleńki kościółek p.w. św. Matki Bożej przetrwał to niszczące trzęsienie ziemi. I że budując katedrę, wykorzystano go jako główną apsydę do niej.
Odkrycie po wiekach
Odkryto to dopiero w trakcie rozbiórki świątyni w 1936 roku. Archeologom i architektom udało się bowiem uzyskać zgodę na nadzorowanie prac rozbiórkowych oraz dokumentację i archiwizację odsłanianych napisów i detali, m.in. chaczkar ? słynnych ormiańskich kamiennych płyt z wykutymi na nich krzyżami i zdobnictwem, wmurowanych w ściany katedry, a datowanych latami: 1679, 1693, 1694 i 1695. Sensacją stało się wówczas, gdy rozebrano ściany katedry, odkrycie, że absyda to o ponad cztery wieki starszy kościółek p.w. Matki Bożej.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz