Stara Kuźnica
Koło wodne kręci się od 350 lat!

Kuźnica wodna w Starej Kuźnicy istniała już w 1662 roku. Na rzeczce Młynówce zbudowano stawidła – drewniane urządzenie piętrzące. Wystarczyło je podnieść, aby woda drewnianym korytem popłynęła na koło wodne, które napędzało mechanizm młota.
fot: Cezary Rudziński
Stara Kuźnica. Koło wodne kręci się od 350 lat!
Młot uderza co sekundę, drewniane miechy dostarczają natlenionego powietrza, co przyspiesza nagrzewanie i spalanie znajdującego się w piecu wsadu. Rozżarzone kawałki żelaza kuźnicy przekuwają na lemiesze, siekiery i inne narzędzia.
To już 10 lat! Materiał został zamieszczony w naszym portalu ponad dekadę temu.
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!

Już od XVII wieku na przedpolu Gór Świętokrzyskich powstawały zalążki przyszłego Zagłębia Staropolskiego, które rozwinęło się w wieku XVIII i XIX w oparciu o napęd wodny oraz drewno i węgiel drzewny jako paliwo.

Tak np. kuźnica wodna we wsi Stara Kuźnica wymieniana jest w dokumentach już w 1662 roku. Jej praca oparta była na prostej konstrukcji: na rzeczce Młynówce zbudowano stawidła – drewniane urządzenie piętrzące. Wystarczyło je podnieść, aby woda drewnianym korytem popłynęła na, również drewniane koło wodne, którego „żaba” – pierścień osadzony na sprzężonym z nim wale – zaczął napędzać mechanizm młota. Jest to najstarsze urządzenie hydrotechniczne zachowane w Polsce.

Młot uderza co sekundę, drewniane miechy dostarczają natlenionego powietrza, co przyspiesza nagrzewanie i spalanie znajdującego się w piecu wsadu. Rozżarzone kawałki żelaza kuźnicy przekuwają na lemiesze, siekiery i inne narzędzia. Z przeszłości tej wodnej kuźnicy wiadomo, że obecny budynek zbudowano w 1835 roku. W 1838 r. przebudowano w niej piec miechowy, zaś po 1860 roku jej urządzenia współdziałały do 1893 r. z wielkim piecem hutniczym zbudowanym w jej pobliżu. Kuźnica ta czynna była do roku 1957.

Odrestaurowana z zachowaniem dawnego rozplanowania, przekształcona została w jedną z placówek terenowych Muzeum Techniki NOT w Warszawie. W tym roku obchodzi ona równe półwiecze udostępnienia jej zwiedzającym. Poza nadal czynnym drewnianym kołem wodnym i korytem doprowadzającym wodę do urządzeń, w tej starej drewnianej szopie oprócz nich – m.in. pieca grzewczego, młota napędzanego końmi wodnymi wraz z mechanizmami pozwalającymi sterować wszystkim z wewnątrz, zachowały się , m.in. tzw. baba młota, ręczne nożyce do cięcia blachy, kamienny toczak do ostrzenia wyprodukowanych narzędzi, obcęgi, szczypce i inne drobne narzędzia kowalskie, wykorzystywane nadal do prezentacji przy specjalnych okazjach, a taką było właśnie wspomniane 50-lecie, pracy kuźnicy. Do końca lat 50-tych XX w. wytwarzano tu lemiesze, siekiery, klamry, okucia, kosy i haki.

Poczytaj więcej o okolicy:

 
Dodaj komentarz
(Dozwolone typy plików: jpg, gif, png, maksymalny waga pliku: 4MB.)
(wymagany, niepublikowany)
Wszystkie materiały zamieszczone na naszym portalu chronione są prawem autorskim. Możesz skopiować je na własny użytek.
Jeśli chcesz rozpowszechniać je dla zysku bez zgody redakcji i autora – szukaj adwokata!
Zamknij