Paryż
Cudzoziemcom poległym za Francję (1)
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Czesi i Słowacy
Pomnik pamięci obywateli Czechosłowacji poległych za Francję odsłonięty został obok dwóch poprzednich 16 grudnia 1934 r. Na cokole, wyryty w językach francuskim i czeskim napis głosi: A la mémoire de ses fils glorieusement tombés dans la grande guerre 1914-1918 sur le sol français pour la France et pour la liberté de leur nation tchécoslovaque (Pamięci synów, którzy zginęli w chwale na francuskiej ziemi dla Francji i wolności ich narodu czechosłowackiego). Po II wojnie światowej dostawiono płytę: Pamięci Czechosłowaków poległych za wolność we Francji 1939-1945. Rozbudowana scena na cokole uważana jest za jedno z piękniejszych kompozycyjnie przedstawień. Łączy realizm postaci matki i padającego żołnierza, którego palce prawej dłoni – jak się wydaje – złożone są w znak V, symbol zwycięstwa z alegorią Wolności. Francuska Marianna we frygijskiej czapce podtrzymuje prawą ręką żołnierza, a lewą obejmuje głowę młodej dziewczyny. Kim jest ta dziewczyna? Alegorią wolności narodów Czechów i Słowaków?
Ileż historii, indywidualnej i zbiorowej, wydarzeń społecznych i politycznych, zastygło w tym monumencie. To historia czeskiej i słowackiej emigracji we Francji, Związku Sokolstwa Czeskiego, który wraz ze związkiem robotników „Równość” werbował w 1914 r. ochotników do walki u boku Francji o wolność narodów i odzyskanie niepodległości. To historia czechosłowackiej rady narodowej, kierowanej przez Czechów Tomáša Garrigue Masaryka (zwanego ojcem niepodległej Czechosłowacji), Edvarda Beneša i Słowaka Milana Rastislava Štefánika, twórcy Orderu Sokoła – najstarszego militarnego orderu Czechosłowacji. To historia autonomicznej armii czechosłowackiej, utworzonej we Francji 16 grudnia 1917 r. dekretem ówczesnego prezydenta Francji Raymonda Poincaré. To historia pierwszej kompanii czeskiej, noszącej nazwę „Nazdar”, w 2. pułku piechoty Legii. Rozwiązana została w czerwcu 1915 r. po ciężkich walkach w regionie Artois. To historia podchorążego Karela Bezdicka, który zginął 9 maja 1915 r. padając w niemieckie okopy, owinięty czeskim sztandarem z wyszytym czeskim lwem. To wielki symbol pierwszego wolnego czeskiego żołnierza. Jego pamięci powstał pomnik u wejścia na czechosłowacki cmentarz położony pomiędzy Neuville Saint-Vaast a Souchez.
Warto wiedzieć
„Mort pour la France” (Poległ za Francję) to wyróżnienie będące zadośćuczynieniem moralnym, honorującym poległych na polu bitwy, zmarłych w wyniku odniesionych ran i ofiary cywilne, Francuzów i cudzoziemców walczących na terenie Francji. Zostało prawnie usankcjonowane 15 lipca 1915 r. w Kodeksie emerytur wojennych inwalidów i ofiar wojny, w art. 488-492 bis i dotyczyło Wielkiej Wojny. W bazie danych figuruje ponad 1 mln 300 tys. nazwisk oznaczonych mianem „Mort pour la France 1914-1918”.
Bo to ciekawe: Czy za jakikolwiek inny kraj poległo więcej cudzoziemców? Co ona ma w sobie, Francja, że giną za nią różne nacje, w pierwszym rzędzie oczywiście – Polacy. Czyż nie?