Grodno
Miasto litewskie, miasto ruskie
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Blisko dziewięć wieków dziejów miasta Grodno to nie tylko ważne w nich wątki polskie. Od początku był to najpierw gród, a później miasto wielonarodowe i wielowyznaniowe. Już sama geneza jego nazwy budzi spory.
Wiadomo, co pozornie wydawałoby się oczywiste, że nie pochodzi ono od grodu. Lecz od ogrodzenia. Litwini, których rola w początkach miasta była ogromna, wywodzą ją od słowa gartas oznaczającego w ich języku ogrodzenie dla owiec. Białorusini dawną nazwę miasta Gorodień – od określanych tym słowem drewnianych zabudowań obronnych. Według litewskiej legendy, gród u ujścia rzeczki Horodniczanki do Niemna założył książę Litwo i na cześć swojego syna nazwał go Garto.
W rzeczywistości osada w tym miejscu na „bursztynowym szlaku” po Niemnie, istniała prawdopodobnie już w czasach antycznych. A przynajmniej gdy było to pogranicze słowiańskich Dregowiczów i bałtyckich Jadźwingów, tych drugich wytępionych później przez krzyżaków. Według źródeł białoruskich, gród obronny na tym nadniemeńskim wzgórzu, na którym stoję, założyli książęta z dynastii kijowskiej. Pierwsza wzmianka o nim znajduje się w kronikach historycznych z roku 1127. Stanowił on wówczas centrum ziem księcia Wsiewołoda, potomka kijowskiego księcia Jarosława Mądrego i księżniczki Agaty, córki ks. Włodzimierza Monomachia. W 1283 roku po raz pierwszy gród ten próbowali zdobyć krzyżacy. Historia zmagań o średniowieczne Grodno, to dłuższa opowieść.
Odnotuję więc tylko, że władał nim m.in. pierwszy i jedyny w dziejach król ruski (od 1255 r.), wcześniej książę wołyński i halicki Danyło (1201-64 ). W 1270 litewski ks. Trojden. W 1391 roku ks. Witold, nazywany przez Litwinów Vytautas Didžoi – Wielki, nadał miastu niepełne prawa magdeburskie, a na początki XV w. uczynił z niego drugą stolicę Wielkiego Księstwa Litewskiego. I stąd w 1410 roku ruszył ze swoimi wojskami pod Grunwald. O polskim udziale w historii miasta wspomniałem w odrębnym tekście. Dodam, że pełne prawa magdeburskie, a także chorągiew i obowiązujący również obecnie herb – Jeleń św. Huberta z krzyżem między rogami, nadał Grodnu w 1444 r. Kazimierz Jagiellończyk. On też ustanowił samorząd miejski. Jako ciekawostkę można przytoczyć, że radą miejską kierowali na zmianę dwaj burmistrze: prawosławny i katolicki.
Dzieje Grodna, podobnie jak wielu innych miast w naszym regionie Europy, były więc burzliwe. Przeżyło ono wielokrotnie najazdy krzyżackie i moskiewskie, później szwedzkie, z łupieniem co się tylko dało po zdobyciu go. Wielki pożar w 1782 roku, który strawił część śródmieścia. A w blisko półtora wieku później ogromne zniszczenia – w gruzach legła połowa miasta, w trakcie walk w 1944 roku. Wcześniej przyszła zagłada przez hitlerowców blisko 30 tysięcy tutejszych Żydów. Nie brak przykładów barbarzyństwa i z okresu powojennego. W czasach rządów sowieckiego genseka Nikity Chruszczowa wysadzono w 1961 roku m.in. zabytkową Farę Witoldową, a wiele świątyń zamieniono na magazyny bądź inne cele.
Poczytaj więcej o okolicy:
Komentarze: 1
Dodaj komentarz
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Książę Witold wyruszał na bitwę pod Grunwaldem nie z Grodna tylko z Trok