Na skraju żydowskiego suburbium, w pobliżu kompleksu starej synagogi, znajduje się pomnik Holokaustu. Potężny, jak na tak małe (powiatowe) miasteczko.

Pomnik przypomina osoby i rodziny stanowiące przed II wojną znaczną część społeczności miasta Bardejów, tej która już nie istnieje. Ma służyć edukacji i umożliwić zwiedzającym poznanie prawdziwego losu żydowskiej społeczności Bardejowa. Jest to przypomnienie kruchej wolności, wspólnoty i życia. Chrońmy się wszyscy od nienawiści a przyszłe pokolenia niech nie pozwolą powtórzyć takiego okrucieństwa – czytam na stronie bardejowskiego suburbium.

Tablice jak macewy

Na 14 tablicach przypominających żydowskie nagrobki – macewy, zapisano 3381 nazwisk ofiar Holocaustu z Bardejowa i okolicznych wsi. Rodziny wymienione są alfabetycznie i w kolejności: ojciec, matka, dzieci i inni członkowie rodziny, którzy zginęli. Listy ofiar są wyrazem szacunku dla wspólnoty żydowskiej, którą współtworzyli, oraz dla rodzin, których byli częścią – czytam dalej. Światła na szczytach dwu tablic symbolizują wieczne światło płonące w synagogach (ner tamid) i świece zapalane w rocznicę śmierci bliskiego (ner neshama). Pozostałych 12 tablic zdobią nazwy plemion narodu izraelskiego. Dwie tablice są zapełnione tylko w połowie. To miejsce na około 900 nazwisk, które zostaną dodane gdy ich los będzie znany.

To byli prawdziwi ludzie

Napis Każdy człowiek ma swoje imię spinający wszystkie tablice po słowacku, hebrajsku i angielsku pochodzi z wiersza urodzonej w Czernihowie (obecnie Ukraina) izraelskiej poetki Zeldy (Zelda Schneurson Mishkovsky, 1914-84). Jest w trzech językach i przypomina, że wszystkie nazwiska należą do prawdziwych ludzi.

Gwiazda na torach

Osobna instalacja przedstawia gwiazdę Dawida osadzoną na torach kolejowych, które symbolizują deportację Żydów do obozów zagłady. Oddano też hołd Sprawiedliwym z Bardejowa, którzy pomagali Żydom w czasie Holokaustu. Pomnik odsłonięto w 2014 r. Na zewnętrznej stronie od ulicy umieszczono wcześniejszą (1992 r.) i skromniejszą tablice upamiętniającą zagładę Żydów.

Przeczytaj także...

Jerozolima. Muzeum Yad Vashem

Autorka: Barbara Górecka

Na całym świecie Yad Vashem jest znany jako instytut nadający tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. To ci, którzy narażając własne życie ratowali Żydów w czasie II wojny światowej.

Bardejów. Żydowskie suburbium i Stara synagoga

Autorka: Anna Ochremiak

Odwiedzający Bardejów nadal skupiać się będą zapewne na ujętym w zabytkowe mury starym mieście, rynku, kościele św. Idziego, muzeum ikon. Od niedawna do tej listy warto dopisać dzielnicę żydowską.

Warszawa. Polin: tysiąc lat historii Żydów w Polsce

Autor: Cezary Rudziński

Rozległa stała ekspozycja muzeum Polin jest niezwykle bogata w warstwie informacyjno-faktograficznej oraz w artystycznej i wizualnej prezentacji tysiącletniej przeszłości życia żydowskiej mniejszości na ziemiach polskich w różnych ich okresach i granicach.

Poczytaj więcej o okolicy:

Vihorlat. Z Morskiego Oka na Sniński Kmień

Tokaj. Po tokajskie wino na Słowację

Koszyce. Samolotem to tylko godzina drogi

Nižný Komárnik. Jedyna "narodowa" na całej Słowacji