Do niedawna był tu sklep z napisem „Železiarstvo”, a na zapleczu kilka mocno nadwyrężonych zębem czasu budynków. O tym, że pośrodku nich stoi zabytkowa synagoga, a całość jest największym skupiskiem żydowskich zabytków w Europie środkowej, wiedzieli tylko nieliczni. 

Odwiedzający Bardejów nadal skupiać się będą  zapewne na ujętym w zabytkowe mury starym mieście, rynku, kościele św. Idziego, muzeum ikon. Od niedawna do tej listy warto dopisać znajdującą się poza ścisłym centrum dzielnicę żydowską (židovské suburbium). To kompleks budynków pochodzących z XIX w. Tworzą go Stara synagoga, szkoła (bet midrasz) i rytualna łaźnia (mykwa). Tyle zostało. A warto wiedzieć, że do 1940 r. funkcjonowały tu dwie synagogi, łaźnia do kąpieli rytualnych, dwie szkoły, pięć domów modlitwy, pięć towarzystw dobroczynnych i dwie drukarnie.

Stara synagoga

Najstarszym budynkiem jest wznosząca się w centrum dzielnicy Stara synagoga. Zbudowano ją w 1836 roku. Jej centrum stanowi sala modlitwy dla mężczyzn. Przykryta jest dziewięciopolowym sklepieniem wspartym na czterech filarach z bimą pośrodku. Wnętrze pięknie polichromowane w stylu mauretańskim. Do tego mała sala, galeria dla kobiet (z niewielką ekspozycją muzealną), przedsionek. Wejście ujęte jest w monumentalny neoklasyczny portyk ze schodami. Szczególnym rozwiązaniem w tej  synagodze są głębokie na około 40 cm nisze umieszczone na ścianie wschodniej. Prawdopodobnie były używane do przechowywania modlitewników.  Zachował się zarys aron ha-kodesz. Ciekawym artefaktem jest  hebrajska inskrypcja dedykacyjna odnosząca się do budowy bożnicy, która znajduje się nad wejściem do głównej sali na jej zachodniej ścianie. Posadzka synagogi znajduje się zdecydowanie poniżej poziomu terenu. Pogłębianie tradycyjnie symbolizuje pokorę wiernych, a realnie spowodowane jest tym, że w owym czasie żydowskie budynki nie mogły być wyższe niż chrześcijańskie kościoły, dlatego wpuszczano je w ziemię.  Budynek ma 12 okien, co symbolizuje liczbę izraelskich plemion.

Bet midrasz

Budynek bet midrasz (sala nauki) służył jako szkoła i sala modlitewna. Tu żydowscy chłopcy i mężczyźni poświęcili się nauce i prowadzili dyskusje na temat Tory. Budynek nadal pozostaje w bardzo złym stanie, jest ledwie zabezpieczoną ruiną. Na wschodniej fasadzie wśród sześciu (z dwunastu) neogotyckich okien jedno jest ślepe i tworzy wnękę, w której w przeszłości przechowywano Torę. W głębi budynku znajdowało się mieszkanie rabinów z dynastii Halberstamm. Teraz w tym surowym wnętrzu odbywają się różne imprezy i wydarzenia organizowane przez żydowskie suburbium (patrz filmik).

Przeczytaj także...

Phaselis. Greckie ruiny między zatokami

Autorka: Anna Zaborska

Czyż to nie urocze miejsce na założenie miasta? Ja uważam, że wyśmienite. Do takiego wniosku także doszli Dorowie (doryccy Grecy), którzy przybyli tu z wyspy Rodos i osiedli się w VII w p.n.e.

Brasilia. Wizjonerstwo służy architektom

Autorka: Katarzyna Pąk

Z 75-metrowej wieży zobaczyłam idealnie odwzorowany kształt samolotu. Plac Trzech Władz u nasady, Pałac Prezydencki w dziobie, w źrenicy parlament. Ministerstwa stanowiące rzędy siedzeń w samolocie.

Berlin. East Side Gallery: malowany Mur Berliński

Autorka: Halina Puławska

Uznany za zabytek – pozostawiony jako świadectwo minionej, niechlubnej historii – oblegany jest przede wszystkim przez turystów, gdyż jego szare betonowe płyty pokryte zostały graffiti, specyficznym komentarzem historycznym.

Poczytaj więcej o okolicy:

Koszyce. Europejska Stolica Kultury 2013

Vihorlat. Z Morskiego Oka na Sniński Kmień

Koszyce. Samolotem to tylko godzina drogi

Preszów. Historyczna stolica Szarisza