Świrz
Zapomniane kresowe zamczysko
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Około 40-50 km, w zależności od tego, którędy jechać, na południowy wschód od Lwowa, między czterotysięcznym miasteczkiem Bóbrka (??????) i siedmiotysięcznymi Przemyślanami (???????????), leży mające obecnie niespełna tysiąc mieszkańców miasteczko, raczej wioska, Świrz (?????).
Nad stawem oraz rzeczką o tej samej nazwie, dopływie Gniłej Lipy (????? ????), a wraz z nią Dniestru, stoi dosyć potężne, zachowane w niezłym stanie kresowe zamczysko, również Świrz. Niesłusznie chyba zapomniane, bo nie znalazłem na jego temat nawet wzmianki w większości znanych mi współczesnych przewodników polskich i ukraińskich. A warte zobaczenia gdy jest się gdzieś w pobliżu, chociażby ze względu jego malowniczy wygląd i położenie.
W roli zamku Ludwika XIII
Zamek był na tyle atrakcyjny, że w radzieckim serialu o przygodach Trzech Muszkieterów odgrywał on z powodzeniem rolę siedziby francuskiego króla Ludwika XIII. Początki tego zamku, początkowo niewielkiego, sięgają wieku XV, gdy zbudowali go książęta Świrscy z Romanowa, herbu Szaława. W jednej z publikacji znalazłem co prawda wzmiankę, że pierwszym jego właścicielem był Mikołaj Romanowski, ale nie potwierdzoną w innych. Wiadomo natomiast, że gdy Świrz odwiedził w 1427 roku król Władysław Jagiełło, co odnotowały kroniki, to był on już gniazdem rodowym Świrskich. Najprawdopodobniej więc Romanowscy, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, przyjęli od niego nowe nazwisko. Po uszkodzeniach zamku w trakcie kozackiej rebelii Bohdana Chmielnickiego w 1648 roku oraz śmierci ostatniego ze Świrskich, rotmistrza Pawła w 1649 r. w bitwie pod Zborowem, ich dobra przejął inny zasłużony ród kresowy ? Cetnerów herbu Przerowa. Kasztelan halicki ? do historycznego Halicza jest stąd niedaleko ? Aleksander Cetner przebudował świrski zamek.
Obronny pałac
Pracę tę zlecił znanemu wówczas lwowskiemu architektowi Pawłowi Grodzickiemu. autorowi zbudowanego wcześniej królewskiego arsenału we Lwowie. Przekształcił on zamek w duży, obronny pałac w stylu renesansowo-barokowym. Otoczył go fosą, przez którą po zwodzonym moście był wjazd do rezydencji przez bramę na pierwszy, paradny dziedziniec otoczony skrzydłami mieszkalnymi. Był w nim, i jest nadal, również drugi, mniejszy dziedziniec gospodarczy od strony zachodniej. Umocnienia okazały się jednak nie na tyle solidne, aby zamku nie udało się zdobyć Turkom w 1672 r. Właściciele szybko wyciągnęli jednak z tego wnioski. Naprawiono uszkodzenia, wzmocniono mury tak, że w trzy lata później oparły się one kolejnemu najazdowi tureckiemu. I według dostępnych źródeł świrski zamek, bo jednak trudno uznać go za pałac nawet jeżeli pełnił tę rolę, przetrwał w generalnie niezmienionym stanie aż do roku 1914, kiedy wraz z miasteczkiem spłonął podpalony przez wycofujące się wojska rosyjskie. Wówczas jednak należał on już do innych właścicieli, gdyż Cetnerowie sprzedali go jeszcze na początku XIX wieku. Właściciele ci zmieniali się zresztą kilkakrotnie w ciągu kilkudziesięciu lat.
Generał ?Bór? ostatnim przedwojennym właścicielem
Na przełomie XIX i XX wieku właścicielką zamku była Irena z Wolańskich Pinińska, która owdowiawszy wyszła ponownie za mąż za hrabiego Roberta Lamezana-Salinsa, spolonizowanego Austriaka, generała najpierw cesarza Franciszka Józefa, a następnie Wojska Polskiego. Odrestaurował on świrską rezydencję jeszcze przed I wojną światową i udostępniał ją zwiedzającym, o czym można przeczytać w przedwojennym polskim przewodniku po tych ziemiach.
Poczytaj więcej o okolicy:
Komentarze: 1
Dodaj komentarz
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Obecność króla polskiego w Świrzu w r. 1427 jest bardzo problematyczna. Zdaje się, że autorzy tej informacji pomylili Świrze ze Świerzem. Ta ostatnia miejscowość była własnością króla.