Sanok
Sztuka sakralna, sztuka cerkiewna
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Muzeum Historyczne w Sanoku główną siedzibę ma w zamku królewskim. Jest tu osiem stałych wystaw. Krótko opiszę dwie: sztukę sakralną i sztukę cerkiewną.
Na wystawy składają się eksponaty pochodzące z dawnych kościołów i kapliczek ziemi przemyskiej. Dzieła anonimowych twórców mają różny poziom artystyczny.
Sztuka sakralna
Najstarszym zabytkiem jest kamienna chrzcielnica z drugiej połowy XV wieku. Znajdowała się ona w nieistniejącym kościele pw. św. Archanioła Michała w Sanoku. Z epoki późnego gotyku pochodzi krucyfiks z kościoła parafialnego w Mrzygłodzie, niewielka polichromowana rzeźba Matki Boskiej Samotrzeć i tablica
z tryptyku przedstawiającego Chrystusa upadającego pod krzyżem. Szczególnie cenne są artystycznie rzeźby rokokowe pochodzące z drugiej połowy XVIII wieku przedstawiające św. Nepomucena i nieznaną świętą.
W zbiorach jest wiele rzeźbionych krucyfiksów o mniejszych rozmiarach, figur aniołów oraz wizerunków Chrystusa.
Warto wiedzieć, że w roku 2013 państwo Margaret i Alfred Slugoccy z USA podarowali muzeum kolekcję 27 krucyfiksów hiszpańskich, niemieckich i francuskich pochodzących z XVII – XIX wieku.
Sztuka cerkiewna
Kolekcja sztuki cerkiewnej jest znacznie większa od zbiorów określonych mianem sztuki sakralnej. Zgromadzono tu ponad 1200 eksponatów. W regionie przeważały cerkwie prawosławne i greckokatolickie, które po roku 1945 z powodu wysiedleń i pożarów opustoszały.
Najstarszymi zabytkami w tej kolekcji są pochodzące z XII wieku enkolpiony odkryte w czasie badań archeologicznych na cmentarzu przycerkiewnym w Trepczy. Enkolpiony to relikwiarze noszone na piersiach przez chrześcijan, zawierające relikwie lub cytaty z Pisma Świętego.
Ikony są pokazane w porządku chronologicznym od XV-wiecznych aż po bogatą kolekcję z XIX wieku i obrazy z początku XX wieku. W komnatach renesansowego zamku można zobaczyć też różne przedmioty liturgiczne: utensylia, krzyże drewniane i polichromowane, enkolpiony, zawieszki, chorągwie, szaty, starodruki. Przedmioty te pochodzą z istniejących lub nieistniejących cerkwi prawosławnych
i greckokatolickich z terenów południowo-wschodniej Polski i z zachodniej Ukrainy. Wśród ikon dominują tematy Chrystusa Pantokratora, Matki Bożej Hodegetrii,
Eleusy i Pokrow oraz Deesis.
Osobną grupą są ikony hagiograficzne (bezkrytyczna i gloryfikująca biografia) ukazujące świętych Kościoła wschodniego z życiorysem ujętym w klejmach. Klejmo to niewielka kompozycja znajdująca się na obramowaniu ikony jako uzupełnienie jej głównego tematu znajdującego w centrum obrazu. Klejma czyta się zgodnie z ruchem zegara zaczynając od wizerunku znajdującego się w lewym górnym rogu ikony. Te ikony przedstawiają św. Paraskewę Tyrnowską, św. Mikołaja, św. Bazylego.
Ikony ze scenami Sądu Ostatecznego i Pasji są bogate w symbolikę dotyczącą wydarzeń ewangelicznych.
Kilka słów o ikonostasie
Na pierwszym piętrze zamku jest wyjątkowy ikonostas, w którym umieszczono ikony z XVII i XVIII w. Ikonostas to ściana pokryta ikonami która we wnętrzu cerkwi. Znajduje się między miejscem ołtarzowym (prezbiterium) a nawą przeznaczoną dla wiernych. Według nauki cerkwi prawosławnej symbolem nieba jest sanktuarium, miejscem szczególnego przebywania Boga. Tu kapłan sprawuje liturgię i tu jest tabernakulum.
Wierni mogą spoglądać na wizerunki świętych znajdujące się na ikonostasie aby lepiej zrozumieć liturgię. A to jest zgodne z myślą, że człowiek nie jest w stanie pojąć dziejących się zdarzeń rozumem. Ikonostas rozgranicza, a jednocześnie łączy świat ziemski – profanum oraz świat boski – sacrum.
Dlaczego ikony są dalekie od rzeczywistości?
Ikona umożliwia kontemplację i zbliżenie do sacrum. Jest dziełem modlitewnym i artystycznym. Postacie na ikonach są lekko zdeformowane bo twórca ikony musi oddać w niej gotowe schematy opisane od dawna w podręcznikach. Ikona pokazuje piękno duchowe a nie ziemskie, nie jest ilustracją żadnego wydarzenia. Złoto odzwierciedla energię boską i dlatego obwiedzione są nim postacie i szaty świętych. Charakterystyczny jest brak gestów i duże nieruchome oczy które symbolizują uduchowioną świętą naturę postaci.
Twórca ikony jest tylko wykonawcą i użycza swych dłoni Bogu aby on się objawił. Dlatego większość obrazów nie jest podpisana przez człowieka, który ją wykonał.
Poczytaj więcej o okolicy:
Zajrzyj na te strony:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz