Gród Stumo, dzisiejszy Sztum, miasto powiatowe w woj. pomorskim, założyli Prusowie. W 1236 r. zdobyli go Krzyżacy i wybudowali niewielki zamek, a obok folwark.

W 1416 r. wielki mistrz Michael Kuchmeister von Sternberg nadał osadzie folwarcznej prawo miejskie. Niebawem Sztum otoczono murem z dwiema bramami (malborską i kwidzyńską). W wyniku wojny trzynastoletniej, na mocy Pokoju Toruńskiego (1466 r.) miasto wraz z Pomorzem Gdańskim włączono do Polski.

Letnisko krzyżackich dostojników

Dziś najatrakcyjniejszym zabytkiem jest tu pokrzyżacki zamek. Pełnił on funkcję letniej rezydencji wielkich mistrzów. W 1377 r. zatrzymał się w Sztumie arcyksiążę Albrecht II Habsburg podążając na wyprawę na Żmudź. Wracając  przekazał wielkiemu mistrzowi Winrychowi von Kniprode pieniądze  na rozbudowę zamku. Wybudowano więc wieżę nazwaną imieniem księcia, miasto zaś przyjęło jego barwy: do dziś flaga Sztumu wygląda jak austriacka (czerwono-biało-czerwona). Zamek był też dworkiem myśliwskim. Ulrich von Jungingen na przykład, ten który poległ pod Grunwaldem, trzymał tu zwierzyniec z niedźwiedziami, wielbłądami i lwami. Wreszcie woda z zamkowej studni uchodziła za leczniczą. A że wielcy mistrzowie i ich wysocy urzędnicy zamieszkali w Malborku cierpieli na kamienie nerkowe (za sprawą niezdrowej wody), kurowali się tutejszą.

Dziś także gospodarują tu rycerze

Z pokrzyżackiej warowni zachował się ceglany mur obronny z basztą więzienną, dom mieszkalny, wieża bramna, studnia, pozostałości  fosy. Obecnie zamek jest siedzibą Sztumskiego Centrum Kultury i Bractwa Rycerzy Ziemi Sztumskiej. Do niedawna samodzielne muzeum zamkowe przeszło (w styczniu 2018 r.) pod władanie Malborka.

Warto wiedzieć

Sztum, a zwłaszcza zamek, jest malowniczo ulokowany na przesmyku między jeziorami Zajezierskim (Sztumskim) i Barlewickim, należącymi do Pojezierza Iławskiego. Nad tym pierwszym, pod zamkiem, jest zadbany spacerowy bulwar.   

Przeczytaj także...

Malbork. Nie wzięty szturmem, a gotówką

Autorka: Małgorzata Raczkowska

Nazwę – Marienburg, czyli Gród Marii – rycerze Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie nadali zamkowi i powstającemu wokół miastu na cześć swej patronki. Polska nazwa Malbork, powstała w XVI w.

Cēsis. Stolica kawalerów mieczowych

Autor: Cezary Rudziński

Po Unii Lubelskiej 1569 r. i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów miasto – szczegóły pomijam – na kilkadziesiąt lat stało się stolicą województwa wendeńskiego. Obecnie jest w granicach Łotwy.

La Valletta. Europejska Stolica Kultury 2018

Autor: Wiesław J. Niemociński

Niewiele jest miast, takich jak stolica Malty, w których można zakochać się od pierwszego wejrzenia. Vallettę zbudowano jako twierdzę, żeby odstraszała wrogów. Dziś jednak jest postrzegana jako jedno z piękniejszych miast w Europie.

Poczytaj więcej o okolicy:

Kwidzyn. Gdanisko, czyli krzyżacka toaleta

Grudziądz. Spichlerze stoją murem nad Wisłą

Prabuty. Gotyckie pamiątki i lochy pod rynkiem

Grudziądz. Brama Wodna i miejskie mury