Smerek
Taka zwykła bieszczadzka wieś
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
We wsi znajduje się Bieszczadzka Pracownia Ikon prowadzona przez panią Katarzynę Wolan. W pracowni tej pani Katarzyna pisze ikony i wie wszystko na ich temat. Tam możesz kupić ikony i inne wyroby artystów oraz literaturę na temat Bieszczadów.
Na wycieczkę
Wieś leży na wysokości 644 m n.p.m. przy ujściu potoku Smerek do Wetliny (Wetlinki). Nad nią góruje szczyt o tej samej nazwie. Wznosi się on na wysokość 1222 m n.p.m. i należy do Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Na jego połoninie rośnie kilka gatunków wschodniokarpackiej roślinności, są tu zbiorowiska półek naskalnych i murawy alpejskiej. Ze szczytu są piękne widoki na Bieszczady. Wśród atrakcji wsi wymienia się Krzyż przeniesiony z Połoniny Smereckiej w 2018 r. Wieś Smerek leży na terenie Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego.
Przez Smerek przebiega czerwony Główny Szlak Beskidzki na odcinku Cisna – Jasło – Okrąglik – Fereczata – Smerek wieś – Kalnica – Smerek góra. Stąd dalej przez Przełęcz Orłowicza na Połoninę Wetlińską i do Brzegów Górnych. Do Okrąglika to jest 7,5 km a czas przejścia to ponad 2,5 godziny, w dół ok. 2 godziny. Do Przełęczy Mieczysława Orłowicza jest 6,8 km w czasie ok. 2,5 godziny, w dół ok. 2 godziny. Do innych szlaków można podjechać np. busami, które przez wieś Smerek przejeżdżają a postój mają w Wetlinie koło sklepu spożywczego. Czasem podają numer telefonu i bus przyjeżdża na kwaterę. Wyznaczono też szlaki rowerowe.
Historia Bies-Czadów
Dom, w którym się zatrzymaliśmy nazywał się Biesy 2. Zastanawiałem się co to są te Biesy. Sięgnąłem więc do legendy, którą stworzył Marian Hess, bieszczadzki osadnik, etnograf i rzeźbiarz.
Mówi ona, że dawno temu w górach panował zły Bies. Miał postać człowieka. Był rogaty i miał skrzydła jak nietoperz. Nie dzielił się swoją ziemią i nie pozwalał się na niej zatrzymywać dłużej pasterzom ani kupcom. Tymczasem osiedliło się w górach plemię z przywódcą o imieniu San. Zły Bies przeszkadzał ludziom w karczowaniu drzew sadząc nowe, do zagród owiec wpuszczał wilki. Ludzie nie chcieli się wynieść więc Bies stworzył sobie pomocników, pokraczne Czady. Było ich tyle ile drzew w lesie. Szkodziły ludziom. Życie plemienia stało się nie do zniesienia. San przyrzekł że pokona złe siły.
Pewnego razu San po ścięciu starego buka usłyszał krzyk a potem cichutkie jęki i skargę wydobywającą się spod ciężkiego pnia. Zauważył pokracznego Czada przywalonego drzewem i proszącego o darowanie życia. San uwolnił Czada. Ten przekonał się do dobrych ludzi i postanowił im pomagać. Obiecał że jako najstarszy w rodzie namówi do tego swych braci Czady. I bracia przekonali się do ludzi i im pomagali.
Dowiedział się o tych relacjach zły Bies. Zagroził Czadom że je zniszczy, uśmierci. Czady i ludzie doszli do wniosku że Biesa może tylko pokonać najsilniejszy człowiek. Domyślali się że cała jego moc jest w skrzydłach, bo gdy do kąpieli w rzece je odpina, traci moc czarodziejską.
San wyzwał więc Biesa na pojedynek o poranku, gdy jego skrzydła leżały na brzegu rzeki. Walczyli od świtu do zmroku. San słabł coraz bardziej, a Bies nie. Obserwowali tę walkę ludzie i wszystkie Czady. Kiedy Bies chciał przypiąć swoje skrzydła by zwiększyć przewagę, stary Czad wrzucił skrzydła do rzeki. Rzeka przejęła moc skrzydeł, woda wzburzyła się i zmętniała a wartki, pienisty nurt porwał obu.
Utonął Bies który nie umiał pływać, zginął również San osłabiony walką. Na drugi dzień ludzie znaleźli w rzece dwie splecione postacie. Oddając hołd swojemu wodzowi nazwali rzekę San. A góry przez które płynie rzeka nazwano Bies-Czadami.
Skąd pochodzi nazwa wsi SMEREK ? Już kilka osób miało różne zdanie na ten temat .
Jak widać wiele osób się wypowiedziało na ten temat . A oto ich opinia :
Ogólnopolski ŚWIERK i podhalański (i nie tylko podhalański) SMREK to dwa różne warianty
fonetyczne tego samego prasłowiańskiego słowa. (Piszemy: nie tylko podhalański,
bo formy SMREK i SMEREK spotyka się od Śląska Cieszyńskiego po Podkarpacie).
Prasłowiańskie *smṛkъ w różnych językach i dialektach słowiańskich przekształciło
się w różne postaci: bułgarskie смърч [smy rč], serbskie i bośniackie smrča,
chorwackie i słoweńskie smreka, czeskie smrk, słowackie smrek, polskie ogólne
ŚWIERK i polskie regionalne SMREK. Podhalański SMREK to najprawdopodobniej
pożyczka słowacka, ogólnopolski ŚWIERK to ciekawe pod względem fonetycznym
przekształcenie miękko wymawianej nagłosowej grupy spółgłoskowej sm’- / śḿ- w miękką śẃ-.
Ciekawe jest również to, że ŚWIERK wcale nie był kiedyś ŚWIERKIEM – w staropolszczyźnie
w zależności od regionu oznaczał albo świerk, albo modrzew.
ŹRÓDŁO : SJP PWN; SO PWN; NSPP; WSPP; SEJP Bor, 622-623 i
Narodowe Centrum Kultury .