W Alba Julii powstało pierwsze katolickie biskupstwo w Siedmiogrodzie. Miasto to, nazywane było w dawnej Polsce Białogrodem Julijskim, przez Słowian ? Belgradem, Węgrów ? Gylafehérvár, a Niemców najpierw Weissenburg, od czasów zaś cesarza Austrii Karola VI (początek XVIII w.) Karlsburgiem.

W 1177 roku stało się stolicą węgierskiego komitatu, w 1291 r. miejscem pierwszego w dziejach Siedmiogrodu sejmu prowincjonalnego, a później stolicą autonomicznego węgierskiego Księstwa Siedmiogrodzkiego. To tu rezydowała, wraz z mężem, księciem Janem I Zápolyia, a później synem Janem II Zygmuntem Zápolyia, Izabella Jagiellonka, córka Zygmunta Starego. I tam zmarła oraz została pochowana w katedrze. Po bezpotomnej śmierci wspomnianego już jej syna, władzę w księstwie przejął Stefan Batory.

W dziejach Alba Julii, dziś około 50-tysięcznego miasta, ważny był również wcześniejszy okres, gdy po podboju starożytnej Dacji przez cesarza Trajana, powstała w tym miejscu osada Apulum oraz castrum ? obóz warowny rzymskiego XIII Legionu Gemina. A wokół niego miasto. Pozostały z niego jednak tylko niewielkie ślady. Alba Julia szczyci się również faktem, że w 1599 roku hospodar wołoski Michał Waleczny ? Mihai Viteazul zjednoczył pod swoim berłem trzy państwa protorumuńskie: Wołoszczyznę, Siedmiogród i Mołdawię. Jego pomnik na koniu zajmuje jedno z centralnych miejsc na terenie twierdzy. Był to jednak tylko epizod w dziejach kraju. Większe znaczenie miało ustanowienie przez niego w 1600 roku w Alba Julii prawosławnego biskupstwa istniejącego do dziś.

Twierdza Alba Carolina jest najważniejszym, a zarazem praktycznie jedynym ciekawym obiektem w tym administracyjno- przemysłowym współczesnym mieście. Na jej terenie znajdują się bowiem także najcenniejsze zabytki Alba Julii. Wspaniała, potężna, romańsko-wczesnogotycka katedra katolicka św. Michała z XIII w. to jeden z najlepiej zachowanych obiektów sakralnych z tego okresu w Europie Środkowej. A trwający obecnie remont wnętrza uczyni ją jeszcze bardziej atrakcyjną. Ta trzynawowa świątynia ma tylko jedną wieżę ? na zbudowanie zaplanowanej drugiej nie starczyło środków ? z pięknym wczesno gotyckim portalem.

Później dobudowano do niej renesansową kaplicę św. Ducha ze wspaniałymi portalami, a na frontonie katedry znalazły się elementy barokowe. Cenny jest, niestety obecnie zasłonięty ze względu na prace restauracyjne, gotycki ołtarz. Wart uwagi inny, na bocznej ścianie prawej nawy, z Pietą. Wewnątrz znajduje się nekropolia zasłużonego nie tylko dla Węgier roku Hunyadich, zawsze pokryta wieńcami z szarfami w węgierskich barwach narodowych. A także ? w Kaplicy Królewskiej przylegającej do lewej nawy ? renesansowe sarkofagi zmarłej w Alba Julii w 1559 roku Izabeli Jagiellonki i jej syna Jana Zygmunta Zápolyi. U stóp obu tych sarkofagów są tarcze z herbami Polski i Węgier oraz matki Izabelli, Bony Sforza i jej męża, a na sarkofagu syna ? ojca, księcia Jana I Zápolyi.

Katedra katolicka jest najcenniejszym zabytkiem miasta. Obok niej znajduje się druga, prawosławna. Ten obecnie najbardziej reprezentacyjny w mieście Sobór Koronacyjny, w sposób zamierzony dominuje nad ?sąsiadką?. Zbudowany został w latach 1921-1922 dla upamiętnienia zjednoczenia w Alba Julii Siedmiogrodu z Rumunią. W 1922 roku koronowano w nim na króla Rumunii Ferdynanda I.  Ładna budowla w tzw. stylu narodowym, chociaż trochę zbyt monumentalna. Usytuowana na dosyć obszernym placu otoczonym murami, a z tyłu innymi gmachami tego zespołu ? m. in. Pałacem biskupim. Na plac soborowy wchodzi się przez bramę w wysokiej dzwonnicy.

Przeczytaj także...

Debreczyn. W duchu węgierskiego protestantyzmu

Autor: Jarosław Swajdo

Debreczyn niezmiennie pozostaje oczywiście duchowym sercem kalwinizmu na Węgrzech. Dziś skupia się on generalnie na wschodzie kraju. I jest drugim największym w kraju wyznaniem po rzymskim katolicyzmie.

Siedmiogród. Kraina wielu narodów

Autor: Cezary Rudziński

W rumuńskim i węgierskim to „Kraj za lasem”, gdyż nazwa ta powstawała, gdy ziemie te znajdowały się za puszczą porastająca góry Apuseni. Sasi i inni osiedlający się w nim Niemcy określali go jako Siedem Zamków, my – Siedem Grodów.

Alba Julia. Za murami twierdzy Karola

Autor: Cezary Rudziński

Plan twierdzy Alba Carolina przypomina nasz Zamość, chociaż jest ona młodsza od polskiej perełki Renesansu o 150 lat i zbudowana została wdług francuskiego systemu fortyfikacji marszałka Vaubana. Jej mury zachowały się w niezłym stanie.

Poczytaj więcej o okolicy:

Râşnov. Chłopska twierdza na urwisku

Sighişoara. Spojrzenie z Zegarowej Wieży

Sybin. Patrzą na mnie ogromne oczy...

Alba Julia. Za murami twierdzy Karola