Lizbona
Torre de Belem – Wieża Betlejemska
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Architektem wieży był Francisco de Arruda, twórca portugalskich obiektów (głównie wojskowych) w Maroku, określany mistrzem architektury „koronkowej”. Zbudowana została w stylu manuelińskim (niespotykanym poza Portugalią), w którym występują elementy różnych stylów: architektury romańskiej, gotyckiej, weneckiej, mauretańskiej. Ich zestawienie nadaje budowli niebanalnego uroku. Torre de Belém jest arcydziełem, jedynym w Portugalii budynkiem, który został wzniesiony od początku do końca w całości – w stylu manuelińskim.
Nie ozdoba a luksusowa warownia
Warownia wybudowana została z wapienia występującego w okolicy Lizbony o nazwie lioz. Na jej sylwetkę składają się sześciokątny bastion i pięciokondygnacyjna wieża o szerokości 12 m i wysokości 30 m. Główna fasada baszty wychodzi na morze, ozdobiona jest arkadowymi oknami i delikatnymi loggiami z stylu weneckim, narzucającymi skojarzenie z weneckimi pałacami przy Canale Grande. Przed nimi w niszy, pod manuelińskim baldachimem stoi gotycka figurka Matki Bożej Spokojnych Podróży, mająca chronić żeglarzy podczas ich żeglowania.
Do obiektu wchodzi się po rozwieszonym nad wodą niewielkim mostem wprost do pierwszej kondygnacji bastionu, w którym znajduje się 17 otworów strzelniczych z armatami. Poniżej tej sali, na poziomie zanurzonym w wodzie była prochownia, zamieniona na więzienne lochy. Górny poziom bastionu ozdabiają jak rozwieszone wokół platformy widokowej, zaokrąglone tarcze z krzyżem Zakonu Rycerzy Chrystusa, założonego po kasacji zgromadzenia templariuszy. Z tej platformy wchodzi się do właściwej wieży. Każda z kondygnacji miała swoje przeznaczenie: była zbrojownia, Sala Królewska, refektarz, dworska rezydencja. Całość wieńczy podniebny taras. Warownia luksusowo wyposażona.
* * *
Słowa Fernando Pessoa najpełniej oddająj jej urodę: Widziana z zewnątrz Torre de Belém przywodzi na myśl cudowny kamienny klejnot (…) To prawdziwa koronka, przy tym niezwykle delikatna koronka, wyrzeźbiona w kamieniu, połyskującym biało z oddali… (Fernando Pessoa „Lizbona” Czytelnik, Warszawa 2001, s. 103).
Warto wiedzieć
* Dlaczego Belém czyli Betlejem? To skrócona nazwa dzielnicy pochodząca od wezwania kościoła wchodzącego w skład klasztoru Hieronimitów – Matki Bożej z Betlejem – Igreja Santa Maria de Belém. Torre de Belém i klasztor Hieronimitów wpisane zostały na listę UNESCO w 1983 r.
* Adres: Avenida do Brasilia, Belém.
Taka była kolejka do zwiedzania wieży Belem w 2017 roku. Jak to wygląda teraz? Pusto czy kolejka w maseczkach?
Z zainteresowaniem przeczytałem ciekawy i dobrze napisany artykuł o Wieży Belem w Lizbonie. Szkoda jednak, że całkowicie pominieęty został w nim, co prawda w dziejach tego zabytku marginesowy, fakt, że więźniem tamtejszego więzienia przez kilka tygodni w 1833 roku był… nasz generał Józef Bem. Po upadku Powstania Listopadowego próbował on tworzyć różne formacje polskie zagranicą, m.in. Legion Polski w Portugalii, który w tamtejszej wojnie domowej (1828-1834) stanąć miał po stronie Dom Pedra (Piotra I) w jego walce z samozwańczym królem Miguelem I (1802-1866). Legion nie wziął udziału w tamtejszych walkach, dom Pedro po zdobyciu Lizbony zerwał porozumienie z Bemem, aresztował go i osadził w Wieży Belem.