W XVI-XVII wiekach było to serce Dzikich Pól, południowo-wschodnich kresów Rzeczypospolitej. Od ponad 200 lat słynie przede wszystkim z parku ?Zofiówka? położonego na obrzeżu 90-tysięcznego dziś, rejonowego miasta Humań.

Park jest owocem miłości i fantazji najbogatszego polskiego magnata w końcu XVIII wieku, Stanisława Szczęsnego Potockiego do Greczynki z pochodzenia, Zofii Glavani Wittowej ? Potockiej, postaci raczej odrażających. W jej przypadku, mimo wielkiej urody, co najmniej kontrowersyjnej. Mocne słowa, ale chyba uzasadnione. Magnat ten był bowiem jednym z największych zdrajców w naszych dziejach, zażartym wrogiem Konstytucji 3 Maja i przywódcą konfederacji targowickiej skazanym zaocznie w 1794 roku przez Sąd Najwyższy Kryminalny, wraz z hetmanami: Ksawerym Branickim i Sewerynem Rzewuskim, na karę śmierci za zdradę kraju.

Bogaty zdrajca?

Wobec schronienia się zdrajców zagranicą, kat powiesił na szubienicy na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie tylko ich portrety. A po upadku Rzeczypospolitej wyrok na carskich kolaborantów był niewykonalny. Stanisław Szczęsny Potocki (1752-1805) był, jak już wspomniałem, najbogatszym polskim magnatem w tamtych czasach. Jego dobra liczyły 1,5 miliona hektarów. Należało  do niego 130 tys. pańszczyźnianych chłopów. A dochody przekraczały astronomiczną wówczas kwotę trzech milionów złotych rocznie. Dla porównania: ufundowane przez niego w 1784 r. i podarowane krajowi 24 armaty z zaprzęgami, co wzbudziło zachwyt ?panów szlachty?, kosztowały niespełna 100 tys. zł. Stanisław Szczęsny uważany był za człowieka ograniczonego umysłowo i marnie wykształconego. Nie przeszkadzało mu to być wojewodą ruskim, wielkim mistrzem masonów polskich (1784), generałem artylerii koronnej ? chociaż stopień ten po prostu sobie kupił w 1788 roku, posłem na Sejm Czteroletni, wspomnianym już przywódcą Targowicy itp.

Gdy w roku 1791 poznał w Jassach ? obecnie w Rumunii ? swoją przyszłą najgłośniejszą miłość, był już dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, Gertudą z Komorowskich herbu Korczak, miał brzemienny w skutki romans zakończony potajemnym ślubem 26 grudnia 1770 roku, uznanym przez ojca, Franciszka Salezego Potockiego, wojewodę kijowskiego, za mezalians. To prawdopodobnie na jego polecenie została ona zamordowana w lutym 1771 r. przez wynajętych zbirów, mimo iż była w piątym miesiącu ciąży.

Przeczytaj także...

Rymanów-Zdrój. Jak powstawało uzdrowisko

Autorka: Barbara Górecka

Potoccy kupili Rymanów w 1872 roku. Urzekł ich tu krajobraz, zdrowe powietrze, piękne lasy i dobrzy sąsiedzi. Hrabina od początku pobytu w Rymanowie wierzyła, że mogą tu być źródła mineralne. Po badaniach w Wiedniu i we Lwowie nie było już wątpliwości że to wody lecznicze...

Kijów. Ukraińskie Muzeum II Wojny Światowej

Autor: Cezary Rudziński

Zaskoczony jestem, że ekspozycja w muzeum II wojny światowej rozpoczyna się dokumentacją współczesnych walk w Donbasie, na zbuntowanym wschodzie kraju...

Warszawa. Polin: tysiąc lat historii Żydów w Polsce

Autor: Cezary Rudziński

Rozległa stała ekspozycja muzeum Polin jest niezwykle bogata w warstwie informacyjno-faktograficznej oraz w artystycznej i wizualnej prezentacji tysiącletniej przeszłości życia żydowskiej mniejszości na ziemiach polskich w różnych ich okresach i granicach.

Poczytaj więcej o okolicy:

Żytomierz. Najstarsze dzieje wołyńskiego grodu

Kamieniec Podolski. Początki miasta w pętli Smotrycza

Krzemieniec. Gruzy na wzgórzu królowej Bony

Tarnopol. Zabytki wokół podolskiego zamku