Warszawa
Praskie okna do nieba
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
O niezwykłości praskich kapliczek, figur i krzyży świadczy ich mnogość i różnorodność. Wzorce owych świętych przedstawień i związana z nimi ikonografia w znacznej mierze czerpią z tradycji wiejskiej.
Znajdziemy zatem na warszawskiej Pradze krzyże proste i z elementami dekoracyjnymi, figury świętych na cokołach lub w niszach kamienic, wreszcie kapliczki skrzynkowe zawieszane na drzewach, w bramach lub na ścianach budynków. Osobnym zjawiskiem są okupacyjne kapliczki podwórkowe, które chociaż aranżowane w sposób unikalny, nie odbiegają od wzorców i układów kompozycyjnych znanych z przedstawień przykościelnych, czy przydrożnych. Zdarzają się też przedstawienia „niewiejskie”, np. w formie płaskorzeźbionych plakiet wkomponowanych w elewacje.
Kapliczki podwórzowe mają bardzo różnorodne formy – od skrzynkowych, poprzez wnękowe aż po kompozycje figuralne. Obok głównego patrona (najczęściej wizerunku Najświętszej Marii Panny), umieszczane są w nich obrazki i statuetki z podobiznami współczesnych świętych i błogosławionych (np. popularne są wizerunki św. Ojca Pio, czy Sługi Bożego Jana Pawła II). Powstawały w ogromnej większości w trudnych czasach okupacji hitlerowskiej. Charakterystyczne dla podwórek Pragi, są rzadkością np. na terenie Grochowa i Kamionka, gdzie królują kapliczki wnękowe.
Krzyże często stanowiły tradycyjne punkty orientacyjne na przecięciu traktów komunikacyjnych, bądź oznaczały miejsca ważnych (czasem tragicznych) wydarzeń lub misji. Wierni pozostawiają pod nimi obrazki z wybranymi świętymi patronami, teksty modlitw, czy drobne dewocjonalia. Stare krzyże, które nie wytrzymały próby czasu, zastępowane są nowymi. Dzięki temu w przestrzeni istnieje ciągłość związana z sacrum miejsca.
Figury wolnostojące, w odróżnieniu od innych form, nie stanowią w przestrzeni prawobrzeżnej Warszawy licznej grupy. Najstarsza pochodzi z XIX w., większość jest powojenna. Najczęściej ich twórcy pozostają anonimowi, lecz czasami skrywają się pod warstwami farby dzieła znanych rzemieślników i artystów. Okazalsze figury na cokołach przedstawiają Matkę Bożą, rzadziej Chrystusa i świętych. Niektóre chronią daszki i szklane obudowy. Zwykle są podświetlane, czasem ogrodzone.
Kapliczki przydrożne mają korzenie w tradycji wiejskiej. Dlatego wiele z nich zachowało się na terenach najpóźniej włączonych do miasta. Stoją bezpośrednio przy ulicy, albo w ogródkach domów. Bywają jedno- lub kilkukondygnacyjne, z wnękami na dewocjonalia, w kształcie domków zwieńczonych krzyżem, słupowe, metalowe oszklone na podmurówce lub w formie krzyży na wysokim postumencie. Często zawierają inskrypcje wotywne. Najstarsza zachowana taka kapliczka powstała w 1829 r., najmłodsza w końcu XX stulecia.
Kapliczki wnękowe charakteryzują figury lub mniejsze statuetki umieszczanie w niszach elewacji budynków lub w szczytowych partiach domów. Niekiedy są to rzeźby o dużych walorach artystycznych. Spotykane są najczęściej na Grochowie, przy Wale Miedzeszyńskim, na Nowej Pradze, w budynkach zbudowanych zarówno na przełomie XIX i XX w. (najstarsza jest datowana na 1891 r.), w okresie międzywojennym, jak i po II wojnie światowej.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz