Kraków
Stara Synagoga na Kazimierzu
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Przy ulicy Szerokiej 24, na krakowskim Kazimierzu stoi Stara Synagoga. Jest najstarszą bożnicą w Polsce. Zarazem to jeden z najcenniejszych zabytków żydowskiej architektury sakralnej w Europie.
Zbudowali ją czescy Żydzi, którzy po pogromie w Pradze w 1389 roku, szukali schronienia w Polsce. Budując inspirowali się dwunawowymi synagogami gotyckimi w Ratyzbonie, Wormacji i Pradze. Podobne budowle były tylko cztery w Europie. Dokładna data budowy nie jest znana, przypuszcza się, że był to początek XV wieku.
Pierwsze przebudowy
Mur synagogi stanowił część fortyfikacji miejskich, do których budowla przylegała wschodnią ścianą. Chociaż budynek był z cegły i kamienia, uległ pożarowi 1557 roku i niemal doszczętnie spłonął. Ocalał jedynie przedsionek i mocno zniszczona główna sala modlitewna. Po pożarze bożnica została przebudowana w stylu renesansowym przez Mattea Gucciego, florentyńskiego architekta. Po odbudowie bryła bożnicy uzyskała nowy kształt. Została znacznie podwyższona, wybito wysokie i zakończone łukami okna. Dach ukryto za arkadową attyką. Ściany zewnętrzne wzmocniono przyporami. Krzyżowo-żebrowe sklepienia wsparto na dwóch toskańskich kolumnach. Pomiędzy nimi na wysokim wielobocznym postumencie stanął kuty w metalu baldachim bimy. Jest on dowodem wielkiego kunsztu szesnastowiecznych kowali.
Na wschodniej ścianie był Aron ha-kodesz (wnęka na Torę) w kamiennym, bogato rzeźbionym obramowaniu. Jego finezyjny ornament roślinny utrzymany został w stylu manierystycznym. W czasie przebudowy dodano galerie dla kobiet. Oddzielono je od sali głównej pełnym murem, w którym wybito niewielkie okna umożliwiające udział w nabożeństwie. Przebudowano też przedsionek zwany polisz. Miał on pełnić rolę sali obrad sądu rabinackiego.
Co epoka to detal?
Do dziś zachowała się studnia żywej wody, w której obmywano ręce przed wejściem do sali modlitw. Jest też skarbona osadzona w kamiennej barokowej ramie. Na niej wyryta jest data 1407 rok. Może ona wskazywać rok powstania pierwszej najstarszej synagogi stojącej w tym miejscu. Odbudowa synagogi trwała kilka lat, zakończono ją w 1570 roku. Niestety, kilkakrotnie trawiły ją pożary. Za każdym razem przy odbudowie wprowadzano jakieś zmiany i dodawano elementy charakterystyczne dla stylu danej epoki. W tej synagodze przemawiał Tadeusz Kościuszko, Maurycy Krzepicki, rabin Ber Meisels, prezydent RP Ignacy Mościcki. Tadeusz Kościuszko zachęcał Żydów do walki o niepodległość Polski. To wydarzenie upamiętnia tablica przy wejściu do sali modlitwy.
Wojenne zniszczenia
Na początku XX wieku, synagogę przebudowywano dwa razy. Oczyszczono ją ze wszystkich naleciałości z późniejszych epok. Pozostawiono tylko elementy renesansowe. Do 1939 roku pełniła funkcję głównej bożnicy, oraz ośrodka kulturalno-administracyjnego krakowskich Żydów. W czasie II wojny światowej podzieliła los innych synagog i została zaadoptowana na magazyn. Zdewastowano ją bardzo. Po wojnie odrestaurowano i przeznaczono na zbiory judaistyczne Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Ważnymi eksponatami są kuta bima, barokowa skarbona, korony, sukienki na Torę, przedmioty liturgiczne i wiele innych.
Dziś to muzeum
Obecnie w Starej Synagodze prezentowana jest stała wystawa dotycząca rytuału modlitewnego oraz świąt dorocznych i rodzinnych w kulturze żydowskiej, ze szczególnym uwzględnieniem tradycji Żydów krakowskich. Obok obrazów i dzieł sztuki synagogalnej, znajdują się tu przedmioty związane z obrzędowością żydowską. Są pieczęcie do mięsa koszernego, naczynia do mycia rąk, zabawki i wiele różności. W pięknej siedemnastowiecznej sali kobiet, organizowane są wystawy czasowe. Osobny dział poświęcony martyrologii Żydów w czasie II wojny światowej.
Poczytaj więcej o okolicy:
Zajrzyj na te strony:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz