Pilaszków
Tu powstał pierwszy związek nauczycieli
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Pilaszków – znam dwie takie wsie. Jedna z nich w gminie Leszno, pod Warszawą. Z pałacem, w którym mieści się niewielkie muzeum dworu polskiego i pojazdów konnych. Druga wieś znajduje się pod Łowiczem.
I w niej jest muzeum, mniejsze choć bardziej niepowtarzalne – przywołuje dzieje Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Miejsce pamiętnego zjazdu
Bo to właśnie w podłowickim Pilaszkowie 1 października 1905 r., na fali rozlewającej się po Rosji i nad Wisłą rewolucji, miał miejsce tajny zjazd nauczycieli – delegatów z całego Królestwa Polskiego. Uczestniczyło w nim około 100 osób, wśród nich m.in. znani działacze oświatowi – Stefania Sempołowska i Wacław Sieroszewski. Uczestnicy zgromadzenia, zebrani w maleńkiej szkółce wiejskiej, podjęli uchwałę o nauczaniu w szkołach w języku polskim i w duchu narodowym. Na zjeździe powołano też Związek Nauczycieli Ludowych, pierwszą organizację nauczycielską na ziemiach polskich. Prezesem związku został zatrudniony w pilaszkowskiej szkole Zygmunt Nowicki. Był on działaczem ruchu ludowego i społecznikiem, a w okresie II RP posłem na Sejm z ramienia PSL „Wyzwolenie”. Związek ten skupił około tysiąca nauczycieli ale działał nielegalnie i przetrwał ledwie kilka tygodni. Carskie represje spowodowały, że część członków straciła pracę, najbardziej zaangażowani uciekli przed aresztowaniem do Galicji.
Mimo rozbicia związku zjazd w Pilaszkowie zapoczątkował samoorganizowanie się nauczycieli na terenie wszystkich trzech zaborów. Organizacji było wiele, miały różne profile i orientacje polityczne. W niepodległej Polsce organizacje te zaczęły się komasować. Dopiero jednak w roku 1930 nastąpiło ich połączenie w jednolity Związek Nauczycielstwa Polskiego działający do dziś. Wspomniany Zygmunt Nowicki był jego prezesem w latach 1938-39.
Dziś w dawnych salach muzeum
Dziś w postawionym na początku XX w. budynku dawnej szkoły mieści się Izba Pamięci ZNP. Gromadzi ona dokumenty zdjęcia dotyczące początków związku i jego założycieli. W jednej z sal zaaranżowano szkolną klasę z przełomu lat 20. i 30. XX wieku, wyposażoną w kolekcję autentycznych mebli szkolnych oraz pomocy dydaktycznych. W innej – redakcję „Głosu Nauczycielskiego”, czasopisma wydawanego od 1917 r. Jest tu też zbiór publikacji wydawanych przez ZNP oraz wydawnictwo Nasza Księgarnia, które należało do związku od 1921 r. do 1945 r.
W dawnej izbie szkolnej, w której miał miejsce pamiętny zjazd nauczycieli, mieści się sala wykładowa, a pokój wyposażony w przedwojenne meble stanowi tło do opowieści o warunkach życia i pracy zawodowej nauczycieli w okresie dwudziestolecia oraz tajnego nauczania podczas niemieckiej okupacji.
* * *
Tego wszystkiego nauczyłem się przed planowaną wizytą w muzeum. Ale jak się tam dostać? Żadnej informacji, drzwi zamknięte. Ktoś wie?
Poczytaj więcej o okolicy:
Komentarze: 1
Dodaj komentarz
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Ja także odbiłem się od drzwi. Ciekawa tablica.