Kołbacz
W imperium cystersów
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kołbaczu ulokowany jest w prezbiterium i transepcie, najstarszych i jedynych, otwartych dla kultu części wielkiego kompleksu klasztornego, którym w wiekach XII ? XVI było kołbackie opactwo cystersów.
Mnisi cysterscy przybyli do Kołbacza z klasztoru w Esrum na duńskiej wyspie Zelandia. Stało się to w 1174 r. na mocy zobowiązania, jakie podjął kasztelan Warcisław II Świętoborzyc wobec króla Waldemara I Duńskiego, którego wojska oblegały Szczecin w 1173 r. Świętoborzyc otrzymał Szczecin w lenno w zamian za okup i zakładników, obietnicę sprowadzenia zakonników duńskich oraz wybudowania i wyposażenia klasztoru na terenie swoich dóbr. Potwierdził tę fundację książę pomorski Bogusław I.
Opactwo rozwijało się i kwitło prowadząc rozległą działalność gospodarczą (głównie rolnictwo i hodowlę) do 1534 r., kiedy to na Pomorzu Zachodnim wprowadzono reformację. Ostatni opat kołbacki zrzekł się dobrowolnie funkcji (notabene został luterańskim księdzem w Kołowie). Kasata zakonu nastąpiła w 1535 r. Na terenach zakonnych, w tym również w Kołbaczu, powstała domena książęca. Klasztorny zespół pocysterski przystosowano do potrzeb księcia, podzielono kościół. W obecnym kościele parafialnym znajdowała się książęca kaplica, zaś część nawową, którą odcięto ścianą od kaplicy przystosowano na wozownię i spichlerz. Po wojnie trzydziestoletniej Kołbacz stał się własnością Szwedów, a gdy kilka lat później, w połowie XVII w. przejęła go Brandenburgia ? był zrujnowany. Nieobliczalne szkody spowodował pożar w 1662 r. Ocalałe z tego pożaru romańskie kolumny o bogato zdobionych głowicach znajdują się w Muzeum Narodowym w Szczecinie.
W XVIII i XIX w. Kołbacz stał się jedną z największych domen pruskich. W tym okresie rozebrano empory i sklepienia naw bocznych, południowe kaplice transeptu, krużganki oraz skrzydła wschodnie i południowe kompleksu. Jednocześnie odrestaurowano zniszczoną zakrystię, sklepienie żebrowe w prezbiterium i odnowiono sygnaturę (obecnie kościół jest jej pozbawiony). W 1946 r. kościół poświęcono dla kultu katolickiego, a w 1985 r. powstała obecna parafia.
Olbrzymi zespół klasztorny w Kołbaczu był pierwszą świątynią wybudowaną na Pomorzu z cegły, która przywędrowała tutaj wraz z Duńczykami. Zakon rozpoczął budowę klasztoru w 1210 r. (prawdopodobnie wcześniej istniało tylko drewniane oratorium). Budowę zakończono i konsekrowano świątynię w 1347 r. Architektura budowli przez owe 130 lat zmieniała się: od romańskiej części kościoła po gotycką nawę. W tym czasie powstały ? położone wokół prostokątnego wirydarza ? kościół w formie trójnawowej bazyliki od strony północnej, dom konwersów od strony zachodniej, oraz inne, obecnie nieistniejące zabudowania klasztorne. Zachowany dom opata, wybudowany został dopiero w połowie XIV w. poza granicą wirydarza, w jego południowo-wschodnim narożniku. Z klasztorem łączył go kryty krużganek.
Wchodzimy do kościoła…
… od strony północnej, wprost do transeptu przez drzwi w romańskim portalu. Ponad nimi w ścianie szczytowej znajduje się duże, trójdzielne gotyckie okno z ceglanym laskowaniem (wcześniej była tu triada romańskich wąskich okien, podobnie jak w szczytowej ścianie południowej transeptu ? obecnie ślepej). Transept jest pięcioprzęsłowy. Środkowe przęsło położone jest na planie kwadratu i ma sklepienie gwiaździste. Przęsło łączy się łukiem od strony wschodniej z chórem, a od strony zachodniej przejście łukowe z nawą jest zamurowane. Na tej ścianie umieszczono organy kościelne.
W kaplicy transeptu eksponowany jest model klasztoru (zdjęcie 1 w galerii). Prezbiterium, w pierwotnej wersji było jednoprzęsłowym chórem zakończonym okrągłą absydą. W trakcie wieloletniej budowy absyda została zmieniona na wieloboczną w stylu gotyckim. W prezbiterium znajduje się ambona z XVI w. (niedawno odrestaurowana ? zdjęcie 2), pod która ustawiona jest rzeźba Mojżesza z tablicami, a po przeciwnej stronie w ścianie nisza na tron opata, dwie płyty nagrobne i wmurowane tu godne uwagi oryginalne nadproże z gryfami. Ołtarz główny jest kopią XV-wiecznego tryptyku (oryginał znajduje się w kaplicy św. Sakramentu w bazylice św. Jakuba w Szczecinie), przedstawiającego koronację Marii. Ponad ołtarzem krucyfiks mistyczny ( kopia XIV rzeźby) ? postać Chrystusa jest wyjątkowo ekspresyjna: wyniszczone ciało z żebrami na wierzchu, podkurczone nogi.
Poczytaj więcej o okolicy:
Szlak cysterski
Powracali do ewangelicznej prostoty i praktyki ubóstwa. Osiedlali się na pustkowiach, w lasach lub na bagnach. Byli dobrymi gospodarzami, nieśli zachodnią kulturę...
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz