Wielkie Oczy
Trzy świątynie i wspomnienie po mieście
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Wielkie Oczy. Nie sposób miejscowości o tak pięknej nazwie ominąć w czasie podróży. Wsi gminnej o dawnej miejskiej świetności, położonej tuż przy ukraińskiej granicy.
Nazwa miejscowości pochodzi ponoć od dwóch, nieistniejących już stawów, między którymi powstała osada. Miały one wyglądać jak Wielkie Oczy.
Kiedyś było tu miasto
Początki osady datowane są na koniec XVI wieku. Pierwszą cerkiew unicką wzniósł tu w 1654 Mojżesz Mohyła, ówczesny właściciel tutejszych dóbr. W drugiej połowie XVII w. wieś stała się własnością Andrzeja Modrzewskiego herbu Grzymała. On to zbudował dwór obronny, którego wielokrotnie przebudowywany budynek mieści dziś urząd gminy. On też sprowadził do Wielkich Oczu dominikanów, ufundował klasztor i kościół. W 1671 król Michał Korybut Wiśniowiecki nadał Wielkim Oczom prawa miejskie. Mniej więcej w tym czasie zaczęli się tu osiedlać Żydzi. Do dziś o wielonarodowej społeczności przypominają świątynie trzech wyznań.
Cerkiew: nadzieja na ratunek
Istniejąca jeszcze cerkiew jest w bardzo złym stanie, ale widać, że coś się wokół niej dzieje, są ślady rozpoczętego remontu. Cerkiew zbudowano w 1924 roku, według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego. Cerkiew w Wielkich Oczach jest jedyną na Podkarpaciu świątynią obrządku wschodniego, wzniesioną w konstrukcji szachulcowej. Po wysiedleniu Ukraińców w czasie akcji Wisła w 1947 r. trafiła w ręce GS-u, który urządził tu magazyn. Zabytkowe wyposażenie uległo dewastacji. W 1990 r. odprawiono w cerkwi symboliczne nabożeństwo, ale nadal pozostała pusta.
Synagoga: biblioteka i mała wystawa
Synagoga miała więcej szczęścia. Została wybudowana w 1910 roku, a po zniszczeniach w czasie I wojny odbudowana, także według Projektu Jana Sas-Zubrzyckiego. W czasie II wojny Niemcy zdewastowali budynek. Po wojnie także trafił pod administrację spółdzielni jako magazyn, biura, sklep monopolowy. Od lat 90. stał opuszczony. W 2011 r. rozpoczął się remont gmachu, a dwa lata później wprowadziła się tu biblioteka. Z dawnego wystroju zostało niewiele. Jedynym zachowanym elementem jest prostokątna tablica z czarnego marmuru osadzona w ścianie południowej pod środkowym oknem z tekstem hebrajskim. Niewielka ekspozycja judaików przypomina o dawnych gospodarzach budynku. A w miejscu wnęki na Torę jest symboliczna otwarta księga. Na kirkucie zachowało się pięć całych macew i fragmenty około osiemdziesięciu.
Kościół: ponad wsią na wzgórzu
Kościół budowano bardzo długo, bo konsekrowano go dopiero w 1740 r. nadając wezwanie Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny oraz św. Andrzeja Apostoła. Dominikanie gospodarzyli tu do 1926 r. Opuścili Wielkie Oczy z braku zakonników i parafię przejęła diecezja. Kościół jest barokowy, ma potężną fasadę. O wystroju wnętrza wiele powiedzieć nie mogę, bo gdy tam trafiłam z powodu remontu było całkiem puste.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz