Holešov
Jak synagoga Szacha przetrwała do dziś
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Duży, wczesnobarokowy pałac z rozległym parkiem oraz osobno stojącą dawną pałacową kuźnią, obecnie muzeum kowalstwa. Dwa kościoły katolickie ? w parafialnym p.w. Wniebowzięcia NMP działał późniejszy święty Jan Sarkander. A przede wszystkim Stara synagoga Szacha, to zabytki 12-tysięcznego miasta Holeszów (Holešov) we wschodnich Morawach.
Dlaczego przede wszystkim synagoga? Bo zamków i pałaców są w Czechach setki. Kościołów jeszcze więcej. A taka synagoga, tzw. polskiego typu, zachowała się tylko jedna i stanowi unikat na skalę światową.
Ponad pięć wieków historii
Pierwsi Żydzi osiedlili się tu w roku 1454, gdy wypędzono ich z morawskich miast królewskich decyzją króla Władysława Pogrobowca (Ladislav Pohrobek). Liczba ich stopniowo rosła, dochodząc w połowie XIX do około 1700 ? 32 proc. ogółu mieszkańców. Stanowili czwartą pod względem liczby żydowską społeczność na Morawach. Z materiałów, jakie tu znajduję wynika, że wzajemne stosunki ludności rdzennej i starozakonnej były na ogół poprawne, chociaż kilkakrotnie miały miejsce pogromy. Po raz pierwszy w roku 1774, gdy w dzielnicy żydowskiej znaleziono zamordowaną dziewczynkę chrześcijańską. Drugi, w roku 1850, spowodowało nie tyle zezwolenie, aby Żydzi osiedlali się także poza ich dzielnicą, ale ambicje niektórych starozakonnych by zamieszkać przy głównym placu miasta. Przygotowywany pogrom w 1899 r. udaremniła policja. Największy i najtragiczniejszy, z dwiema ofiarami śmiertelnymi oraz znacznymi stratami materialnymi, miał miejsce w grudniu 1918 roku. Był to ostatni pogrom Żydów na ziemiach czeskich. Likwidacji tutejszej społeczności żydowskiej dokonali Niemcy. Zamordowali 253 osoby, których nazwiska umieszczono później na tablicy pamiątkowej w domu przedpogrzebowym miejscowego kirkutu. Z dawnej tutejszej gminy żydowskiej II wojnę światową przeżyło zaledwie 15 osób. Dziś nie mieszka w Holeszowie ani jedna.
Dzieje starej synagogi
Tutejsza gmina żydowska miała od XV wieku swój dom modlitwy, synagogę. A koło niej kirkut ? cmentarz. Pierwsza, drewniana bożnica spłonęła podczas pożaru w 1560 roku. I natychmiast wybudowano na jej miejscu kamienną, renesansową, na planie prostokąta. W 1615 roku dobudowano do niej przedsionek, a wnętrze przebudowano w 1717 roku. W ramach tamtej przebudowy pojawiły się elementy i zdobnictwo barokowe, a synagoga przybrała postać tzw. polskiego typu. Obecnie jest to czwarta najstarsza synagoga w Czechach, a zarazem druga, która przetrwała do naszych czasów w niezmienionym kształcie. Gdy w roku 1893 miejscowa gmina zbudowała nową, reformowaną (spaloną później przez Niemców w 1941 r.), tę pierwszą zaczęto nazywać Starą, a przede wszystkim Synagogą Szacha.
Wybitny rabin i cadyk
A ściślej ŠaCHa. Tak nazywano bowiem wybitnego rabina i cadyka (Sprawiedliwego), Šabbataja Ben Meria ha-Kohena (1621-63), który w niej działał. Urodził się on w Wilnie, mieszkał na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale uciekając przed Kozakami Bohdana Chmielnickiego najpierw osiadł w mieście Strażnica, również na Morawach, a następnie tutaj, w Holeszowie. Gdzie zmarł w wieku 42 lat i został pochowany. Wcześniej jednak zasłynął mądrością i publikacjami. Od dzieciństwa uczył się, stając autorytetem w dziedzinie prawa i autorem, napisanej w wieku 24 lat, księgi ?Siftej Cohen?. Od pierwszych liter jej nazwy powstało słowo SzaCH (ŠaCH), którym określano go, a następnie synagogę, w której był rabinem. Nazwa ta nie ma więc nic wspólnego z tytułem perskich władców. Książki SzaCHa należą nadal do kanonu żydowskiego prawa ? halahy, a on sam zaliczany jest, według informacji z muzeum tej synagogi, do dwudziestu największych uczonych narodu żydowskiego. Zaś Holeszów, synagoga Szacha (Šacha) ? bo tak jednak jej nazwa pisana jest potocznie, a zwłaszcza jego grobowiec na tutejszym cmentarzu, są celem licznych pielgrzymek ortodoksyjnych Żydów, zwłaszcza z USA i Izraela.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz