Zakopane, cmentarz Na Pęksowym Brzyzku. Znajduje się około 500 grobów, w tym 250 osób zasłużonych. To miejsce szczególne w historii Podhala.

Istnieje też zbójnicka legenda o cmentarzu na Pęksowym Brzyzku. Mowa jest w niej o niejakim Szymonie Kasprusiu z Zakopanego, który kopał tu groby. Razu jednego natrafił wraz z kolegą na dwie stare mogiły, o jakich wcześniej  nie wiedział. W jednym znaleźli gruby warkocz, który należał do młodej góralki i który obaj przysypali ziemią. W drugim – ozdobną zbójnicką ciupagę. Szymon nie przysypał jej ziemią i nie włożył jej powrotem do grobu, lecz po skończonej robocie zabrał do chałupy. Wyczyścił ją i powiesił na ścianie. Gdy wieczorem zasnął, obudził go stukot ciupagi. Ciupaga sama waliła po ścianie i drzwiach aż do samego rana. Kolejnej nocy też nie spał, ciupaga nie pozwalała nawet oka zmrużyć. Poszedł więc po poradę do starego Jarząbka na Żywczańskie, który  w młodości zbójował. Opowiedział mu o niespokojnych nocach w chałupie. Dowiedział się od niego, że ciupaga należała do słynnego zbójnika i musi wrócić na swoje miejsce, czyli do grobu, gdzie pochowany był zbójnik. Szymon posłuchał rady starego Jarząbka. Gdy to uczynił wszystko się uspokoiło.

Na cmentarzu pochowane są bardzo zasłużone dla całego Podhala osobistości, które miały w swoim życiorysie związki z tematyką zbójnictwa karpackiego:

* Helena Roj-Kozłowska – podhalańska artystka ludowa, pisarka, która napisała piękny utwór: „Jak carownice pasowały Janosika na zbójnika”. Współpracowała z Jarosławem Iwaszkiewiczem i Jerzym Mieczysławem Rytardem nad tworzeniem libretta do baletu „Harnasie” Karola Szymanowskiego. Największą sławę przyniosło jej jednak malarstwo na szkle, w którym poświęcała uwagę również motywom zbójnickim.

* Janina Czech-Kapłanowa – interesowała się malarstwem na szkle. W jej obrazach pojawiają się również motywy zbójnickie, np. w malunku na szkle „Skok przez ognisko”.

* Juliusz Zborowski – etnograf i językoznawca, znawca Podhala, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego w którym zgromadził wiele zbójnickich eksponatów oraz napisał cenne dzieła: „Kostka Napierski w poematach Stęczyńskiego”, oraz „Legenda o Janosiku”.

* Andrzej Tylka-Suleja – pisarz ludowy. Jeden z pierwszych twórców posługujących się gwarą podhalańską. Uznanie i popularność zyskały jego opowiadania, m.in.: „Sabałów sen”, „Zbójnickie pieniądze”, „Tomcik Myśliwiec”.

Przeczytaj także...

Pińsk. Główna ulica – ulica Lenina

Autor: Cezary Rudziński

Niegdyś nazywała się Wielką Kijowską, w latach międzywojennych Kościuszki, a w czasach radzieckich i nadal – Lenina. Łączyła w przeszłości przedmieście Karolin z pińskim grodem i wzniesionym w XVII w. z trójkondygnacyjnym gmachem Kolegium.

Szczecin. Muzeum wyrosłe na gruzach

Autor: Piotr Jankowski

Los przedwojennych muzeów dopełnił się pod koniec II wojny światowej. Wprawdzie gmachy muzealne uniknęły większych zniszczeń w czasie alianckich nalotów, jednak zbiory zostały w dużej mierze rozproszone.

Zakopane. U Jana Kasprowicza na Harendzie

Autorka: Barbara Górecka

Jan Kasprowicz często mawiał, że willę tą zafundował mu pewien anglik, niejaki Szekspir, bo potrzebne pieniądze zdobył z tłumaczeń jego dzieł. Sprowadził się w 1923 roku i spędził tu ostatnie trzy lata życia.

Poczytaj więcej o okolicy:

Zakopane. Narciarskie skoki na Wielkiej Krokwi

Zakopane. Tea - najstarsza góralska chata

Zakopane. I tak trafisz na Krupówki...

Zakopane. Panteon na Pęksowym Brzyzku