Krużlowa Wielka
Została tylko kopia Pięknej Madonny
Wieś w powiecie grybowskim, położona na granicy Beskidu Niskiego i Pogórza Ciężkowickiego. Warto tu zajrzeć by zobaczyć drewniany kościółek z początku XVI w.
Krużlowa Wyżna leży u stóp wzgórza Rosochatka (753 m n.p.m.) nad potokiem Krużlówka. Wieś była własnością rycerską, jej dziedzicami od XIV w byli przedstawiciele zamożnej rycerskiej rodziny Pieniążków herbu Odrowąż. To odróżniało ją od sąsiednich miejscowości „królewskich”, należących do klucza grybowskiego.
Nazwę wsi wywodzi się od słów krużlik, ewentualnie od niemieckiego Krause – co oznacza dzban. Uczeni wiążą ją z położeniem miejscowości na dnie kotliny, co ma kojarzyć się z dnem naczynia. Jest też i legenda: W czasach gdy był tu tylko las przejeżdżali doliną dwaj podróżni. Zachwycili się okolicą „Ileż tu kamieni (krusz)”, „Jaka piękna ziemia (lawa)” mówili. „Krużlowa” oznacza zatem kamienie i ziemię.
Drewniana budowla
Wspomniany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny jest świątynią rzymskokatolicką. Do 2003 r., gdy wybudowano nowy, był kościołem parafialnym. Powstał w 1520 r. z fundacji właściciela wsi Jana Pieniążka. W XVII w. z fundacji Krzysztofa (wnuka Jana) dobudowano murowaną zakrystię i kaplicę. A w końcu XVIII w. pierwotnie późnogotycką bryłę przebudowano nadając jej sznyt barokowy.
Kościół jest w większości drewniany o konstrukcji zrębowej, oszalowany. Składa się z trójbocznie zamkniętego prezbiterium, nawy i wieży z izbicą nakrytej barokowym hełmem. Dach kalenicowy. Drewniany późnogotycki portal zamknięty jest tzw. oślim grzbietem, a kamienny (do zakrystii) łukiem w kształcie ściętego trójliścia.
Dzieła zabrane i do zobaczenia
Gotycko-renesansowa polichromia na stropie nawy pochodzi z czasu budowy kościoła. Na ścianach nawy i kaplicy malowidła wykonane w roku 1942 przez Józefa Dutkiewicza.
W jednym z czterech ołtarzy bocznych znajduje się kopia późnogotyckiej rzeźby – Madonny z Krużlowej. Oryginał znajdował się w kościele do 1889 roku, kiedy to rzeźbę przejęło – przy udziale Stanisława Wyspiańskiego – Muzeum Narodowe w Krakowie. Można ja tam teraz oglądać wśród innych „pięknych Madonn” w pałacu biskupa Erazma Ciołka, gdzie znalazły się zbiory sztuki dawnej. Figura powstała ok. 1420 r. i uznawana jest za arcydzieło średniowiecznej rzeźby polskiej. Uczeni są zdania, że rzeźba tej miary nie powstała dla prowincjonalnej Krużlowej a dla jakiejś znaczniejszej świątyni krakowskiej. A na wieś trafiła w XVII wieku, gdy krakowskie kościoły wymieniały wystrój i wyposażenie na modne, barokowe. W 1963 r., parafianie ufundowali wierną kopię Madonny, która została skradziona w 2000 r. Obecna kopia pochodzi z 2002 r.
Do innych cennych zabytków należą też kamienne chrzcielnica z 1486 r. oraz kropielnica z XV/XVI w. z herbami właścicieli, drewniany krucyfiks na belce tęczowej z czasu budowy kościoła. Łaskami słynący namalowany na desce obraz Przemienienia Pańskiego w typie Veraicon z ok. 1500 r., który znajdował się w ołtarzu głównym, zobaczymy obecnie w nowym kościele.
Zabytkowe ogrodzenie z muru kamiennego z dwoma kaplicami i bramkami pochodzi z przełomu XVIII i XIX w.
Warto wiedzieć
* Mieszkańcy wsi w dawnych wiekach obok rolnictwa trudnili się tkactwem i sukiennictwem. W XVI i XVII w wytwarzano tu również saletrę i proch strzelniczy.
* Nieopodal starego kościoła, przy drodze do Starej Wsi, stoi renesansowa figura przydrożna. Powstała w 1556 roku z fundacji Krzysztofa Pieniążka w miejscu gdzie zginął, spadając z konia, jego jedyny syn. Kolumna została w 2002 roku odrestaurowana i zakonserwowana. Nie widziałem jej, bo doczytałem o niej później. Szkoda.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Pisz razem z nami
Dlaczego otwarty? Bo jego pisanie nigdy się nie kończy... Bo może go pisać każdy, także Ty...
przyślij swój tekst i zdjęcia
Dodaj komentarz