Noratus
Chaczkary nad jeziorem Sewan
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Islamscy barbarzyńcy i nieżyczliwi sąsiedzi
Wcześniej takim miejscem był cmentarz w Julfie w azerbejdżańskim Nachiczewaniu. Ale od 2005 roku tamtejsze ormiańskie chaczkary są (a na pewno były, bo proceder ten nagłośniono w świecie) systematycznie niszczone przez azerbejdżańskich żołnierzy. Słyszałem również o przypadkach niszczenia ormiańskich chaczkarów w Gruzji. Tu, w Noratus, zostały one niedawno odnowione ? bez naruszania patyny, jaka pokryła je w ciągu wieków ? za środki amerykańskiego departamentu stanu. Informuje o tym tablica wyłącznie w języku angielskim. Na rozległym obszarze, obok starego, ale również i współczesnego cmentarza, stoją one i leżą pojedynczo oraz grupami. Nawet po kilka: 3-6 pionowo obok siebie. Dominują jednak chaczkary poziome, przypominające kształtami sarkofagi. Przeważnie wykuto na nich krzyże, ale także różne, bogato dekorowane sceny. Jedną z najciekawszych jaką oglądam jest scena wesela. Być może wydarzyła się podczas niego jakaś tragedia upamiętniona w ten właśnie niezwykły sposób.
Antyczne prawzory
Ten rodzaj sztuki kamieniarskiej nie powstał on dopiero w okresie chrześcijaństwa, które ? przypomnę ? stało się tu religią państwową już w 301 r. n. e. Już bowiem w czasach prehistorycznych mieszkańcy tych ziem ustawiali w górach, u źródeł rzek oraz na granicach osad, kamienne stele ? wiszary uważane za prekursorów chaczkarów. Wyobrażano na nich baśniowych bohaterów lokalnych mitów i opowieści, pokrywano kamienie płaskorzeźbami przedstawiającymi ptaki, skóry i łby baranów, a także wykuwano teksty i opisy pismem klinowym. W epoce antycznego państwa Urartu jego królowie ustawiali kamienne, pionowe płyty z tekstami opowiadającymi o ich dokonaniach i ustanowionych prawach. Podobne stele wykonywano również w okresie hellenistycznym ? czasach pierwszej dynastii królów armeńskich ? Artaszesidów. Już wówczas wymyślono technologię ustawiania tych steli ? chaczkarów.
Pierwsze chaczkary
Z masywną podstawą w postaci kamiennego bloku, w którym wykuwano odpowiednie otwory, a następnie wstawiano w nie pionowo płytę z już wykonanym rysunkiem. Te płyty ? pomniki z epoki Urartu i hellenistycznego stały się prawzorami dla chaczkarów, które pojawiły się już w pierwszych latach chrześcijaństwa. Przy czym najstarsze wysokie stele, znalezione przede wszystkim na zboczach góry Aragac (4095 m n.p.m.), były ? zdaniem uczonych ? związane z ówczesnymi obrzędami pogrzebowymi. Przedstawiały one św. Grzegorza Oświeciciela, króla Trdata III, który osadził w lochu przyszłego świętego i kazał zamordować święte mniszki Rypsyme i Gajane, za co zamieniony został wraz z dworem w stado świń. Rzadziej także biblijnego Daniela w paszczy lwa, trzech młodzieńców w ognistym piecu, a także Chrzest i Ukrzyżowanie. Za poprzedniczki ormiańskich chaczkarów uważane są wczesnośredniowieczne okrągłe lub ośmioboczne kolumny, a także kwadratowe w przekroju słupy, na których wykuwano krzyże. Znajdowano je na całym obszarze historycznej Armenii. Najstarsze z nich datowane są na V-VII wieki.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz